Hiệu ứng đoàn tàu là khuynh hướng ta tiếp nhận một dạng hành vi, phong cách hay thái độ nào đó đơn giản chỉ bởi vì mọi người khác đều đang làm như vậy. Càng nhiều người đi theo “đoàn tàu” này thì càng nhiều những người khác cũng nhảy lên theo làm thành từng toa trong đoàn tàu này.
The bandwagon effect refers to the tendency people have to adopt a certain behavior, style, or attitude simply because everyone else is doing it. The more people that adopt a particular trend, the more likely it becomes that other people will also hop on the bandwagon.
Hiệu ứng đoàn tàu là một phần nội dung trong thiên kiến hay còn gọi là sai lệch nhận thức trong quá trình tư duy gây ảnh hưởng lên những nhận định và quyết định của chủ thể. Thiên kiến nhận thức thường giúp con người tư duy nhanh hơn, nhưng lại thường gây ra những lỗi lầm và sai lệch.
The bandwagon effect is part of a larger group of cognitive biases or errors in thinking that influence the judgments and decisions that people make. Cognitive biases are often designed to help people think and reason more quickly, but they often introduce miscalculations and mistakes.
Ví dụ. Examples
– Thời trang: Nhiều người bắt đầu mặc một kiểu trang phục nào đó khi họ thấy người khác cũng đang ăn mặc tương tự.
Fashions: Many people begin wearing a certain style of clothing as they see others adopt the same fashions.
– Âm nhạc: Khi càng có nhiều người nghe một bài hát hay nhóm nhạc nào đó, có thể nhiều người khác rồi cũng sẽ nghe theo.
Music: As more and more people begin listening to a particular song or musical group, it becomes more likely that other individuals will listen as well.
– Mạng xã hội: Khi ngày càng có nhiều người bắt đầu dùng mạng xã hội trực tuyến thì những người khác cũng bắt đầu sử dụng những trang đó. Hiệu ứng đoàn tàu có thể tác động lên các bài đăng được chia sẻ cũng như cách mọi người tương tác trực tuyến.
Social Networks: As increasing numbers of people start using certain online social networking websites, other individuals become more likely to begin using those sites as well. The bandwagon effect can also influence how posts are shared as well as interactions within online groups.
– Chế độ ăn: Khi mọi người đổ xô ăn theo một chế độ ăn đang ‘hot’ nào đó thì những người khác có thể sẽ cũng thử theo chế độ ăn này.
Diets: When it seems like everyone is adopting a certain fad diet, people become more likely to try the diet themselves.
– Bầu cử: Người ta có xu hướng bầu cho ứng cử viên mà họ nghĩ đang trên đà thắng.
Elections: People are more likely to vote for the candidate that they think is winning.
Những yếu tố tác động. Influential Factors
Vậy, chính xác là vì sao lại xuất hiện hiệu ứng đoàn tàu này? Mỗi người ai cũng bị ảnh hưởng rất nhiều bởi áp lực và quy chuẩn do nhóm đề ra. Khi mà đại số mọi người trong nhóm đều đang làm một thứ gì đó, rất khó để bạn không làm theo họ. Áp lực này có thể ảnh hưởng lên nhiều khía cạnh của hành vi, từ quần áo mọi người mặc đến ứng cử viên họ chọn trong một cuộc chạy đua tranh cử.
So, why exactly does the bandwagon effect occur? Individuals are highly influenced by the pressure and norms exerted by groups. When it seems like the majority of the group is doing a certain thing, not doing that thing becomes increasingly difficult. This pressure can impact many different aspects of behavior, from what people wear to who they vote for in political races.
Một số yếu tố có thể ảnh hưởng lên hiệu ứng đoàn tàu bao gồm: Some of the factors that can influence the bandwagon effect include:
Tư duy nhóm. Groupthink
Hiệu ứng đoàn tàu về cơ bản là một dạng tư duy nhóm. Khi càng nhiều người tiếp nhận một trào lưu hay xu hướng thì khả năng cao là những người khác cũng sẽ “đu lên” theo làm thành những “toa tàu” nối đuôi nhau. Khi mà tất cả mọi người đều làm một cái gì đó, áp lực phải làm theo để thích ứng là vô cũng mạnh mẽ, và có lẽ đây cũng là lý do tại sao hành vi “đu theo” kiểu như “toa tàu” này có thể hình thành hết sức dễ dàng.
The bandwagon effect is essentially a type of groupthink. As more people adopt a particular fad or trend, the more likely it becomes that other people will also “hop on the bandwagon.” When it seems that everyone is doing something, there is a tremendous pressure to conform, which is perhaps why the bandwagon behaviors tend to form so easily.
Mong muốn mình đúng. A Desire to Be Right
Mọi người ai cũng muốn mình đúng. Ai cũng muốn mình thuộc về phe chiến thắng. Một phần lý do mọi người làm theo là họ nhìn vào những người khác trong nhóm để thu thập thông tin xem điều gì là đúng hoặc được chấp nhận. Nếu mà tập thể đều làm một thứ thì từng cá nhân sẽ có ấn tượng rằng làm như vậy là đúng.
People want to be right. They want to be part of the winning side. Part of the reason people conform is that they look to other people in their social group for information about what is right or acceptable. If it seems like everyone else is doing something, then people are left with the impression that it is the correct thing to do.
Nhu cầu thuộc về nhóm. A Need to Be Included
Nỗi sợ bị cô lập cũng đóng một vai trò tác động lên hiệu ứng đoàn tàu. Nói chung, mọi người không muốn bị lẻ loi ra bên ngoài, vậy nên làm theo những gì cả nhóm đang làm là một cách để đảm bảo mình có nơi thuộc về và được người khác chấp nhận. Nhu cầu thuộc về nhóm tạo ra áp lực cho mỗi người, khiến họ tiếp nhận những quy chuẩn và thái độ của số đông, mục tiêu là để được mọi người chấp nhận và tán thành.
Fear of exclusion also plays a role in the bandwagon effect. People generally do not want to be the odd one out, so going along with what the rest of the group is doing is a way to ensure inclusion and social acceptance. The need to belong pressures people to adopt the norms and attitudes of the majority to gain acceptance and approval from the group.
Mặc dù hiệu ứng đoàn tàu tác động khá mạnh mẽ và làm hình thành các xu hướng mới nhưng những kiểu hành vi này cũng rất mong manh yếu ớt. Người ta sẽ dễ dàng nhảy từ ‘toa’ này sang ‘toa’ khác, thậm chí nhảy xuống khỏi “tàu” cũng chỉ trong phút chốc. Đây có thể là lý do vì sao những xu hướng chỉ tồn tại thoáng qua mà thôi.
While the bandwagon effect can be very powerful and leads to the ready formation of trends, these behaviors also tend to be somewhat fragile. People jump on the bandwagon quickly, but they also jump off it just as fast. This is perhaps why trends tend to be so fleeting.
Những tác động tiêu cực và nguy hiểm. Negative and Dangerous Effects
Tác động của xu hướng đoàn tàu thường khá vô hại, như trong thời trang, âm nhạc, hay mốt phổ thông đại chúng. Nhưng đôi khi các xu hướng này cũng đưa đến nhiều mối nguy hiểm. Khi các ý tưởng nhất định xuất hiện, ví dụ như một kiểu thái độ nào đó về sức khỏe, hiệu ứng này có thể đưa đến hậu quả nghiêm trọng và mang tính phá hoại.
The impact of these bandwagon trends is often relatively harmless, such as in fashion, music, or pop culture fads. Sometimes they can be far more dangerous. When certain ideas begin to take hold, such as particular attitudes toward health issues, bandwagon beliefs can have serious and damaging consequences.
Một số ví dụ tiêu cực, thâm chí nguy hiểm về hiệu ứng đoàn tàu: Some negative or even dangerous examples of the bandwagon effect:
Ví dụ, những người bị ảnh hưởng bởi cuộc vận động chống tiêm vắc-xin khả năng cao là sẽ không cho con em mình đi tiêm chủng trong suốt thời thơ ấu. Sự né tránh tiêm vắc-xin trên diện rộng thực sự có liên đới với dịch sởi bùng phát gần đây.
Individuals who were influenced by the anti-vaccination movement, for example, became less likely to get routine childhood immunizations for their children. This large-scale avoidance of vaccinations has been linked to a recent measles outbreak.
Những nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi mọi người biết một ứng cử viên nào đó đang dẫn đầu cuộc bầu chọn thì họ sẽ có khả năng thay đổi phiếu bầu của mình nghiên về bên đang thắng thế hơn. Trong một nghiên cứu tiến hành trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1922, nhiều sinh viên khi biết được Bill Clinton đang dẫn đầu cuộc đua đã đổi lá phiếu của mình từ Bush sang cho Clinton.
Researchers have found that when people learn that a particular candidate is leading in the polls, they are more likely to change their vote to conform to the winning side. In one study carried out during the 1992 U.S. presidential election, students who learned that Bill Clinton was leading the race in some polls switched their intended vote from Bush to Clinton.
Kết luận. Final Thoughts
Mặc dù hiệu ứng đoàn tàu có thể đưa đến hậu quả nguy hiểm nhưng nó cũng giúp mọi người tiếp nhận những hành vi lành mạnh. Nếu mà đa số mọi người trong nhóm từ chối những hành vi kém lành mạnh (như hút thuốc) và lựa chọn những hình thức lành mạnh (như tập thể dục thể thao) thì mọi người có thể cũng sẽ từ chối những hành vi nguy cơ và gắn kết vào những hành vi lành mạnh hơn.
While the bandwagon effect can have dangerous consequences, it can also lead to the adoption of healthy behaviors. If it seems that the majority of people reject unhealthy behaviors (such as smoking) and embrace healthy choices (such as exercising and working out), people may then become more likely to avoid risky choices and engage in healthy actions.
Tham khảo. View Article Sources
Kiss, A & Simonovits, G. Identifying the bandwagon effect in two-round elections. Public Choice. 2014;160(3-4):327-344.
Nguồn: https://www.verywellmind.com/what-is-the-bandwagon-effect-2795895
Như Trang.
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 