Các học thuyết về trí thông minh

Trí thông minh là một trong những chủ đề được bàn luận nhiều nhất trong tâm lý học. Mặc dù vậy, vẫn chưa có bất cứ một định nghĩa chuẩn nào về Trí thông minh. Một số nhà nghiên cứu cho rằng trí thông minh là một khả năng đơn lẻ, chung chung, tuy nhiên một số khác lại tin rằng trí thông minh bao gồm một nhóm thành tố như năng khiếu, kỹ năng và tài năng.

While intelligence is one of the most talked about subjects in psychology, there is no standard definition of what exactly constitutes ‘intelligence.’ Some researchers have suggested that intelligence is a single, general ability while other believe that intelligence encompasses a range of aptitudes, skills, and talents.

Định nghĩa trí thông minh dưới góc độ tâm lý học. How Do Psychologists Define Intelligence?

Trí thông minh là một chủ đề quan trọng, gây tranh cãi trong suốt lịch sử ngành tâm lý học. Mặc dù vậy, người ta hiện vẫn còn nhiều bất đồng ý kiến trong việc định nghĩa trí thông minh và các thành tố cấu thành nó. Bên cạnh tìm ra một định nghĩa thì việc xác định liệu có hay không cách đo lường trí thông minh cũng là một đề tài tranh luận nóng hổi không kém.

Intelligence has been an important and controversial topic throughout psychology’s history. Despite the substantial interest in the subject, there is still considerable disagreement about what exactly constitutes intelligence. In addition to questions of exactly how to define intelligence, the debate continues today about whether accurate measurements are even possible.

Mỗi lúc người ta lại đưa ra những định nghĩa khác nhau về trí thông minh. Mặc dù các định nghĩa này còn có nhiều khác biệt tùy vào mỗi học thuyết, tuy nhiên, hiện nay “trí thông minh” có xu hướng bao gồm các khả năng sau:

At various points throughout recent history, researchers have proposed some different definitions of intelligence. While these definitions can vary considerably from one theorist to the next, current conceptualizations tend to suggest that intelligence involves the ability to:

– Học tập: tức khả năng thu nhận, lưu trữ và sử dụng kiến thức.

Learn. The acquisition, retention, and use of knowledge is an important component of intelligence.

– Nhận diện vấn đề: Để sử dụng được kiến thức, đầu tiên con người phải có khả năng nhận diện các vấn đề có thể xảy ra trong từng hoàn cảnh.

Recognize problems. To put knowledge to use, people must first be able to identify possible problems in the environment that need to be addressed.

– Giải quyết vấn đề: Con người phải có khả năng sử dụng những gì đã học được để đưa ra một phương án giải quyết hữu hiệu cho các vấn đề trong cuộc sống.

Solve problems. People must then be able to take what they have learned to come up with a useful solution to a problem they have noticed in the world around them.

Trí thông minh bao gồm các khả năng trí tuệ như: óc logic, khả năng suy luận, giải quyết vấn đề và lên kế hoạch.

Intelligence involves some different mental abilities including logic, reasoning, problem-solving and planning. While the subject of intelligence is one of the largest and most heavily researched, it is also one of the topics that generates the greatest controversy.

May mắn thay, trong khi định nghĩa và nguồn gốc của trí thông minh vẫn còn nhiều tranh luận và bất đồng thì các nghiên cứu về mảng này lại có vai trò to lớn trong nhiều lĩnh vực. Đơn cử như nhờ các nghiên cứu mà người ta đưa ra được các kết luận liên quan đến mức hỗ trợ tài chính cho các chương trình giáo dục, việc sử dụng các bài kiểm tra năng lực ứng viên và tổ chức các bài kiểm tra xác định các học sinh cần được hỗ trợ học tập thêm.

While psychologists often disagree about the definition and causes of intelligence, research on intelligence plays a significant role in many areas. These include decisions regarding how much funding should be given to educational programs, the use of testing to screen job applicants and the use of testing to identify children who need additional academic assistance.

Vậy nguồn gốc của trí thông minh là từ đâu? Đo lường như thế nào? Các nhà tâm lý học đã nỗ lực tìm lời giải đáp cho câu hỏi này nhiều năm qua, tuy nhiên cuộc tranh luận để tìm ra câu trả lời vẫn chưa ngã ngũ.

So where does intelligence come from? How do we measure it? Psychologists have pondered these questions for years, yet the answers remain the subject of considerable debate.

Nền tảng của trí thông minh. A Background on Intelligence

Thuật ngữ “Chỉ số thông minh” (IQ) được đưa ra lần đầu tiên trong những năm đầu thế kỷ XX bởi nhà tâm lý học người Đức William Stern. Nhà tâm lý học Alfred Binet cũng phát minh ra bài kiểm tra trí thông minh đầu tiên để giúp chính phủ Pháp tìm ra những học sinh cần được hỗ trợ thêm về học tập. Binet là người đầu tiên đưa ra khái niệm về “Tuổi trí tuệ”, tức một loạt các khả năng của trẻ ở độ tuổi nhất định nào đó.

The term “intelligence quotient,” or IQ, was first coined in the early twentieth century by a German psychologist named William Stern. Psychologist Alfred Binet developed the very first intelligence tests to help the French government identify schoolchildren who needed extra academic assistance. Binet was the first to introduce the concept of mental age or a set of abilities that children of a certain age possess.

Kể từ đó, các bài kiểm tra trí thông minh đã xuất hiện rộng rãi, là công cụ để giúp phát triển các bài kiểm tra khác về kỹ năng và năng lực của con người.

Since that time, intelligence testing has emerged as a widely used tool that has led to developing many other tests of skill and aptitude.

Tuy nhiên, việc sử dụng các bài kiểm tra dạng này, các thiên kiến về văn hóa, sự yếu tố ảnh hưởng lên trí thông minh và thậm chí là cách ta định nghĩa trí thông minh cũng vấp phải nhiều tranh luận, bất đồng.

However, it continues to spur debate and controversy over the use of intelligence tests, cultural biases, influences on intelligence and even the very way we define intelligence.

 Các học thuyết về trí thông minh. Theories of Intelligence

Các nhà nghiên cứu đã đề xuất nhiều học thuyết để giải thích bản chất của trí thông minh.

Different researchers have proposed a variety of theories to explain the nature of intelligence.

Sau đây là một số học thuyết nổi bật về trí thông minh xuất hiện trong 100 năm trở lại đây.

The following are some of the major theories of intelligence that have emerged during the last 100 years.

Học thuyết trí tuệ tổng quát –  General Intelligence (Charles Spearman)

Nhà tâm lý học người Anh, Charles Spearman (1863 – 1945) đã mô tả khái niệm “trí tuệ tổng quát” hay còn gọi là “trí thông minh g”. Sau khi sử dụng kỹ thuật phân tích thừa số để thực hiện một số bài kiểm tra năng lực, Spearman kết luận rằng điểm số của các bài kiểm tra này khá giống nhau. Những người có điểm cao trong bài kiểm tra nhận thức cũng có thể có điểm cao trong những bài kiểm tra còn lại trong khi những người điểm thấp trong một bài kiểm tra sẽ dễ bị điểm kém luôn trong các bài kia. ông kết luận rằng trí thông minh là một khả năng tổng quát về mặt nhận thức có thể đo lường và thể hiện bằng điểm số.

British psychologist Charles Spearman (1863-1945) described a concept he referred to as general intelligence or the g factor. After using a technique known as factor analysis to examine some mental aptitude tests, Spearman concluded that scores on these tests were remarkably similar. People who performed well on one cognitive test tended to perform well on other tests while those who scored badly on one test tended to score badly on others. He concluded that intelligence is general cognitive ability that could be measured and numerically expressed.

 Học thuyết năng lực trí tuệ nguyên thủy (Mô hình trí tuệ đa nhân tố). Primary Mental Abilities (Louis L. Thurstone)

Nhà tâm lý học Louis L. Thurstone (1887 – 1955) đã đưa ra một học thuyết khác về trí thông minh. Thay vì xem trí tuệ như một khả năng tổng quát, đơn lẻ, học thuyết của Thurstone tập trung vào 7 năng lực trí tuệ nguyên thủy riêng biệt, bao gồm:

– Nghe hiểu lời nói

– Suy luận

– Tốc độ nhận thức

– Khả năng số học

– Sử dụng tử ngữ lưu loát

– Khả năng ghi nhớ, liên tưởng

– Nhận biết không gian

Psychologist Louis L. Thurstone (1887-1955) offered a differing theory of intelligence. Instead of viewing intelligence as a single, general ability, Thurstone’s theory focused on seven different “primary mental abilities.” The abilities that he described were:

– Verbal comprehension

– Reasoning

– Perceptual speed

– Numerical ability

– Word fluency

– Associative memory

– Spatial visualization

Đa thông minh. Multiple Intelligences – Howard Gardner

Một học thuyết mới xuất hiện gần đây do Howard Gardner khởi xướng là học thuyết Đa thông minh. Gardner cho rằng đánh giá trí thông minh chỉ dựa trên điểm số đo lường là thiếu đầy đủ và chính xác. Theo ông, có 8 loại trí thông minh riêng biệt dựa trên kỹ năng và năng lực khác nhau tùy vào từng nền văn hóa.

One of the more recent ideas to emerge is Howard Gardner’s theory of multiple intelligences. Instead of focusing on the analysis of test scores, Gardner proposed that numerical expressions of human intelligence are not a full and accurate depiction of people’s abilities. His theory describes eight distinct intelligences based on skills and abilities that are valued in different cultures.

8 loại trí tuệ được Gardner đề xuất là: The eight intelligences Gardner described are:

– Thông minh về hội họa – không gian. Visual-spatial Intelligence

– Thông minh về ngôn ngữ. Verbal-linguistic Intelligence

– Thông minh về thể chất – vận động. Bodily-kinesthetic Intelligence

– Thông minh về logic – toán học. Logical-mathematical Intelligence

– Thông minh về giao tiếp xã hội. Interpersonal Intelligence

– Thông minh âm nhạc. Musical Intelligence

– Thông minh nội tâm. Intrapersonal Intelligence

– Thông minh về tự nhiên. Naturalistic Intelligence

Trí tuệ ba hợp phần. Triarchic Theory of Intelligence – Robert Sternberg

Nhà tâm lý học Robert Sternberg định nghĩa trí thông minh là “khả năng trí tuệ hướng đến việc thích nghi, chọn lọc, và hình thành có mục đích các môi trường thực tế liên quan đến cuộc sống của một người.” Mặc dù đồng ý với Gardner về quan điểm trí thông minh là một khái niệm rộng, không gói gọn trong 1 khả năng chung chung, đơn lẻ, Sternberg vẫn cho rằng một số loại thông minh mà Gardner đề xuất nên được xem là các năng khiếu của từng cá nhân mà thôi.

Psychologist Robert Sternberg defined intelligence as “mental activity directed toward purposive adaptation to, selection and shaping of, real-world environments relevant to one’s life.” While he agreed with Gardner that intelligence is much broader than a single, general ability, he instead suggested some of Gardner’s intelligences are better viewed as individual talents.

Sternberg cho rằng cái gọi là “trí tuệ thành công” cấu tạo từ 3 thành tố:

Sternberg proposed what he referred to as ‘successful intelligence’ involving three different factors:

– Trí tuệ phân tích: liên quan đến khả năng giải quyết vấn đề.

Analytical intelligence: This component refers to problem-solving abilities.

– Trí tuệ sáng tạo: là khả năng xử lý những tình huống mới phát sinh, sử dụng những kinh nghiệm trong quá khứ và các kỹ năng hiện tại.

Creative intelligence: This aspect of intelligence involves the capacity to deal with new situations using past experiences and current skills.

– Trí tuệ ứng dụng: Là khả năng điều chỉnh , thích nghi với môi trường luôn thay đổi. Practical intelligence: This element refers to the ability to adapt to a changing environment.

Một số câu hỏi lớn về các bài Kiểm tra Trí thông minh. Some Testing Major Questions About Intelligence Testing

Nhằm có được cái nhìn sâu rộng về trí thông minh và các bài kiểm tra đưa ra để đo lường nó, chúng ta cần hiểu rõ lịch sử phát triển của các bài kiểm tra, các nghiên cứu khoa học đã được thực hiện cùng những kết luận được đúc kết.

In order to gain a deeper understanding of intelligence and the tests that have been developed in an attempt to measure this concept, it is important to understand the history of intelligence testing, the scientific research that has been conducted, and the findings that have emerged.

Một số câu hỏi lớn về Trí thông minh và bài kiểm tra IQ: Major questions about intelligence and IQ testing:

– Trí thông minh là một khả năng đơn lẻ hay là sự kết hợp của nhiều kỹ năng và khả năng? Is intelligence a single ability, or does it involve an assortment of multiple skills and abilities?

– Trí thông minh bị ảnh hưởng bởi di truyền nhiều hơn hay môi trường sống?  Is intelligence inherited, or does the environment play a larger role?

– Các bài kiểm tra trí tuệ có khách quan không? Are intelligence tests biased?

– Điểm kiểm tra nói lên điều gì (nếu có)? What do intelligence scores predict, if anything?

Để trả lời những câu hỏi này, các nhà tâm lý học đã tiến hành rất nhiều nghiên cứu về bản chất, sự ảnh hưởng và tác động của trí thông minh.

To explore these questions, psychologists have conducted a considerable amount of research on the nature, influences and effects of intelligence.

Kết luận. Final Thoughts

Mặc dù đã có nhiều ý kiến đưa ra để mô tả bản chất chính xác của trí thông minh những hiện vẫn chưa có một khải niệm rõ ràng, chính thức nào. Hiện nay, các nhà tâm lý học thường viện dẫn và tổng hợp nhiều nguồn quan điểm khi nói về trí thông minh. Đơn giản là vì cuộc tranh luận vẫn chưa hề kết thúc.

While there has been considerable debate over the exact nature of intelligence, no definitive conceptualization has emerged. Today, psychologists often account for the many theoretical viewpoints when discussing intelligence and acknowledge that this debate is ongoing.

Nguồn: https://www.verywell.com/theories-of-intelligence-2795035

Như Trang.