Bẩm sinh hay nuôi dưỡng

Bẩm sinh hay nuôi dưỡng là một trong những cuộc tranh luận triết học lâu đời nhất trong tâm lý học. Vậy thực sự người ta đang tranh luận về cái gì?

The nature versus nurture debate is one of the oldest philosophical issues within psychology. So what exactly is it all about?

Bẩm sinh bao gồm tất cả các yếu tố về gen và di truyền qui định việc chúng ta sẽ là ai – từ các đặc điểm cơ thể, ngoại hình đến các đặc điểm tính cách.

Nature refers to all of the genes and hereditary factors that influence who we are – from our physical appearance to our personality characteristics.

Nuôi dưỡng là sự tổng hợp tất cả các yếu tố về môi trường sống quyết định chúng ta là ai, bao gồm các trải nghiệm thời thơ ấu, chúng ta được nuôi lớn như thế nào, các mỗi quan hệ xã hội, và văn hóa nơi ta sinh sống.

Nurture refers to all the environmental variables that impact who we are, including our early childhood experiences, how we were raised, our social relationships, and our surrounding culture.

Thậm chí hiện nay, các phân ngành của tâm lý học thường chọn ủng hộ một trong hai luồng yếu tố này. Ví dụ, ngành tâm sinh lý học có xu hướng nhấn mạnh vai trò của di truyền và sự ảnh hưởng của các đặc tính sinh học. Ngược lại, ngành tâm lý học hành vi lại tập trung vào các tác động của môi trường sống lên hành vi.

Even today, different branches of psychology often take a one versus the other approach. For example, biological psychology tends to stress the importance of genetics and biological influences. Behaviorism, on the other hand, focuses on the impact that the environment has on behavior.

Cận cảnh cuộc tranh luận giữa bẩm sinh và nuôi dưỡng. A Closer Look at the Nature vs. Nurture Debate

Bẩm sinh và môi trường, cái nào ảnh hưởng lên hành vi nhiều hơn? Tính cách con người được hình thành do các đặc tính bẩm sinh hơn hay do các trải nghiệm trong cuộc sống? Bẩm sinh hay nuôi dưỡng là một trong những vấn đề tranh luận cổ xưa nhất trong tâm lý học. Cuộc tranh luận tập trung chủ yếu vào mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố lên sự phát triển của con người.

Do genetic or environmental factors have a greater influence on your behavior? Do inherited traits or life experiences play a greater role in shaping your personality? The nature versus nurture debate is one of the oldest issues in psychology. The debate centers on the relative contributions of genetic inheritance and environmental factors to human development.

Một số triết gia như Plato và Descartes cho rằng mỗi người có một số đặc tính mang tính bẩm sinh, nói cách khác chúng xuất hiện một cách tự nhiên chứ không phụ thuộc vào môi trường sống. Các nhà tự nhiên học cũng đồng quan điểm là tất cả hay hầu hết hành vi và đặc tính là kết quả của di truyền.

Some philosophers such as Plato and Descartes suggested that certain things are inborn, or that they occur naturally regardless of environmental influences. Nativists take the position that all or most behaviors and characteristics are the results of inheritance.

Những người ủng hộ quan điểm này tin rằng tất cả các đặc tính và hành vi của chúng ta là do tiến hóa mà thành. Các đặc tính của bố mẹ được di truyền đến đời con, tác động và khiến mỗi người trở thành một cá thể đặc biệt, duy nhất.

Advocates of this point of view believe that all of our characteristics and behaviors are the result of evolution. Genetic traits handed down from parents influence the individual differences that make each person unique.

Ngược lại, nhà tư tưởng nổi tiếng John Locke coi tâm trí con người là “tabula rasa” (tấm bảng trắng), hoàn toàn chưa có nội dung.

Other well-known thinkers such as John Locke believed in what is known as tabula rasa, which suggests that the mind begins as a blank slate.

Theo đó, tất cả những gì thuộc về con người chúng ta và cả những tri thức mà ta sử dụng để do trải nghiệm mà ra.

According to this notion, everything that we are and all of our knowledge is determined by our experience.

Những người theo chủ nghĩa kinh nghiệm ủng hộ quan điểm cho rằng tất cả hay hầu hết các đặc tính đều do học tập mà nên. Thuyết hành vi là một ví dụ điển hình có gốc rễ từ thuyết kinh nghiệm. Người theo thuyết hành vi tin rằng tất cả các hành động và hành vi đều là kết quả của điều kiện hóa. John B. Watson cho rằng con người có thể học tập để làm một thứ gì đó, trở thành một ai đó mà không phụ thuộc vào gen hay di truyền.

Empiricists take the position that all or most behaviors and characteristics result from learning. Behaviorism is a good example of a theory rooted in empiricism. The behaviorists believe that all actions and behaviors are the results of conditioning. Theorists such as John B. Watson believed that people could be trained to do and become anything, regardless of their genetic background.

Các ví dụ về bẩm sinh và nuôi dưỡng. Examples of Nature Versus Nurture

Một người có thành thích học tập xuất sắc là do họ có sẵn gen thông minh hay do môi trường giao dục tốt? Một người bạo hành vợ con là vì anh này sinh ra đã có xu hướng bạo lực hay do anh ta học thói bạo lực từ cha mẹ?

For example, when a person achieves tremendous academic success, did they do so because they are genetically predisposed to be successful or is it a result of an enriched environment? If a man abuses his wife and kids, is it because he was born with violent tendencies or is it something he learned by observing his own parent’s behavior?

Một số ví dụ về bẩm sinh có thể bao gồm di truyền về bệnh tật, màu da, màu mắt, màu tóc.

A few examples of biologically determined characteristics (nature) include certain genetic diseases, eye color, hair color, and skin color.

Những khía cạnh khác như tuổi thọ và chiều cao phần nhiều cũng do di truyền, nhưng chúng vẫn chịu ảnh hưởng từ môi trường và lối sống.

Other things like life expectancy and height have a strong biological component, but they are also influenced by environmental factors and lifestyle.

Một ví dụ về thuyết tự nhiên trong tâm lý học là Bộ phận Hấp Thụ Ngôn Ngữ (LAD) trong não, khởi xướng bởi nhà ngôn ngữ học Chomsky. Theo ông, tất cả mọi đứa trẻ đều có một khả năng trí tuệ bẩm sinh trong việc học và hấp thu ngôn ngữ.

An example of a nativist theory within psychology is Chomsky’s concept of a language acquisition device (or LAD). According to this theory, all children are born with an instinctive mental capacity that allows them to both learn and produce language.

Một số đặc tính khác lại có gắn kết chặt chẽ với môi trường sống. Cách một người ứng xử có thể có liên quan đến cách mà cha mẹ đã dạy dỗ họ hoặc do họ tự đúc rút trong quá trình sống. Ví dụ, một đứa trẻ có thể học nói những câu như “làm ơn” và “cám ơn” thông qua quan sát và củng cố theo thời gian. Một đứa trẻ khác học kiểu cư xử hung hăng từ việc thấy những anh chị khác gây gổ nhau trong lúc chơi đùa.

Some characteristics are tied to environmental influences. How a person behaves can be linked to influences such as parenting styles and learned experiences. For example, a child might learn through observation and reinforcement to say ‘please’ and ‘thank you.’ Another child might learn to behave aggressively by observing older children engage in violent behavior on the playground.

Một ví dụ về thuyết kinh nghiệm là Học thuyết học tập xã hội của Albert Bandura. Theo học thuyết này, con người ta học tập thông qua việc quan sát hành vi của người khác. Trong thí nghiệm búp bê Bobo nổi tiếng của mình, Bandura đã mô tả rằng trẻ có thể hành xử hung hăng đơn giản chỉ bằng việc quan sát hành vi đó từ người khác.

One example of an empiricist theory within psychology is Albert Bandura’s social learning theory. According to the theory, people learn by observing the behavior of others. In his famous Bobo doll experiment, Bandura demonstrated that children could learn aggressive behaviors simply by observing another person acting aggressively.

Bẩm sinh và Nuôi dưỡng tương tác với nhau như thế nào? How Nature and Nurture Interact?

Sau cùng thì bất cứ nhà khoa học nào cũng sẽ nhận ra sự tương tác giữa di truyền và môi trường mới là yếu tố quan trọng nhất. Kevin Davies đã mô tả một ví dụ hết sức thú vị về hiện tượng này.

What researchers do know is that the interaction between heredity and environment is often the most important factor of all. Kevin Davies of PBS’s Nova described one fascinating example of this phenomenon.

Khả năng cảm âm là khả năng nhận diện nốt nhạc mà chỉ bằng tai nghe. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng đây là khả năng di truyền trong gia đình và tin rằng nó liên kết với một loại gen đặc biệt nào đó. Tuy nhiên, họ cũng phát hiện ra rằng sở hữu gen không thôi là chưa đủ. Thay vào đó, con người ta phải được học và tiếp xúc với âm nhạc từ bé thì khả năng di truyền này mới có thể phát triển trong tương lai được.

Perfect pitch is the ability to detect the pitch of a musical tone without any reference. Researchers have found that this ability tends to run in families and believe that it might be tied to a single gene. However, they’ve also discovered that possessing the gene alone is not enough to develop this ability. Instead, musical training during early childhood is necessary to allow this inherited ability to manifest itself.

Chiều cao cũng là một ví dụ về một đặc tính bị ảnh hưởng bởi bẩm sinh lẫn di truyền. Một đứa trẻ được sinh ra từ một gia đình toàn người cao sẽ có khả năng thừa hưởng gen cao này. Tuy nhiên, nếu lớn lên trong một môi trường thiếu thốn, không đủ dinh dưỡng phù hợp thì đứa trẻ có thể sẽ chẳng bao giờ đạt được chiều cao như khi được nuôi dưỡng trong một môi trường sung túc hơn.

Height is another example of a trait that is influenced by nature and nurture interaction. A child might come from a family where everyone is tall, and he may have inherited these genes for height. However, if he grows up in a deprived environment where he does not receive proper nourishment, he might never attain the height he might have had he grown up in a healthier environment.

Các quan điểm hiện nay về Tự nhiên và Nuôi dưỡng. Contemporary Views of Nature Versus Nurture

Cuộc tranh luận về 2 yếu tố này vẫn làm dấy lên nhiều quan điểm trái chiều trong lịch sử ngành tâm lý. Ví dụ như câu chuyện về thuyết ưu sinh nổi tiếng cũng xuất nguồn từ những người ủng hộ học thuyết tự nhiên. Nhà tâm lý học Francis Galton, em họ của nhà bác học Charles Darwin, người tạo ra các khải niệm về “bấm sinh” (nature), “nuôi dưỡng” (nurture) và thuyết ưu sinh (eugenics), tin rằng ta nên khuyến khích những người có trí tuệ vượt trội kết hôn và sinh con, còn những người kém thông minh hay chậm phát triển về trí tuệ thì không nên tham gia vào quá trình sinh sản duy trì nòi giống.

Throughout the history of psychology, however, this debate has continued to stir up controversy. Eugenics, for example, was a movement heavily influenced by the nativist approach. Psychologist Francis Galton, a cousin of the naturalist Charles Darwin, coined both the terms nature versus nurture and eugenics and believed that intelligence was the result of genetics. Galton believed that intelligent individuals should be encouraged to marry and have many children, while less intelligent individuals should be discouraged from reproducing. 

Ngày nay, hầu hết các chuyên gia đều tin rằng cả bẩm sinh lấn nuôi dưỡng đều tác động đến hành vi và sự phát triển của con người. Tuy nhiên, tranh cãi vẫn xuất hiện trong liều vĩnh vực, đơn cử như các ý kiến trái chiều về nguồn gốc của đồng tính và sự ảnh hưởng của nó lên trí thông minh. Trong khi một số ít người tin tưởng hoàn toàn và cực đoan vào thuyết tự nhiên, các nhà nghiên cứu và các chuyên gia vẫn tin tưởng vào sự tác động của cả 2 yếu tố, chỉ là họ vẫn bất đồng về mức độ tác động nhiều hay ít của mỗi yếu tố mà thôi.

Today, the majority of experts believe that both nature and nurture influence behavior and development. However, the issue still rages on in many areas such as in the debate on the origins of homosexuality and influences on intelligence. While few people take the extreme nativist or radical empiricist approach, researchers and experts still debate the degree to which biology and environment influence behavior.

Dần dần con người ta cũng nhận ra việc cứ mãi đi tìm câu giải đáp cho câu hỏi giữa di truyền và môi trường, cái nào ảnh hưởng nhiều hơn cái nào là không còn hiệu quả. Thực tế là không có câu trả lời cho vấn đề vốn đã quá nhiều phức tạp này. Phức tạp ở chỗ các yếu tố di truyền sẽ tác động lẫn nhau, các yếu tố môi trường như trải nghiệm xã hội và bối cảnh văn hóa cũng sẽ tác động lẫn nhau, cũng như di truyền và môi trường cũng sẽ hòa lẫn vào nhau. Thay vào đó, nhiều người hiện nay đã tập trung hơn vào việc nghiên cứu sự điều chỉnh, tác động của gen lên các yếu tố môi trường.

Increasingly, people are beginning to realize that asking how much heredity or environment influence a particular trait is not the right approach. The reality is that there is not a simple way to disentangle the multitude of forces that exist. These influences include genetic factors that interact with one another, environmental factors that interact such as social experiences and overall culture, as well as how both hereditary and environmental influences intermingle. Instead, many researchers today are interested in seeing how genes modulate environmental influences and vice versa.

Nguồn: https://www.verywell.com/what-is-nature-versus-nurture-2795392

Như Trang.