Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD)

Rối loạn lo âu là một nhóm các rối loạn tâm thần với hai đặc trưng nổi bật giúp phân biệt chúng với các rối loạn khác, đó là: sợ hãi và lo âu. Sợ hãi là cảm xúc xuất hiện để phản ứng lại một mối nguy sắp xảy ra (hoặc có thật hoặc tưởng tượng ra). Lo âu, mặt khác, là một trạng thái cảm xúc xuất hiện để đề phòng một mối nguy có thể xảy ra trong tương lai.

Anxiety disorders are a class of mental disorders that distinguish themselves from other problems with two key features: fear and anxiety. Fear is an emotion experienced in response to an imminent threat (real or imagined). Anxiety, on the other hand, is an emotional state experienced in anticipation of a potential future threat.

Rối loạn lo âu lan tỏa (RLLALT) – tên nghe có vẻ khó hiểu – nhưng đơn giản, nó chính là một dạng rối loạn lo âu.

Generalized anxiety disorder (GAD)—despite its name—is a specific type of anxiety disorder.

Dấu hiệu phân biệt RLLALT là sự lo lắng quá mức, mang tính xâm lấn và kéo dài dai dẳng.

The hallmark feature of GAD is persistent, excessive, and intrusive worry.

Các dấu hiệu và triệu chứng. Signs and Symptoms

Để đáp ứng các tiêu chuẩn đặt ra cho RLLALT, sự lo lắng quá mức ở đây cần xuất hiện liên tục trong gần như cả ngày, kéo dài ít nhất 6 tháng.

To meet formalized criteria for GAD, excessive anxiety and worry must be present most of the day more days than not for at least six months.

Các đặc trưng của lo lắng quá mức bao gồm: Features of excessive worry include:

– Lo lắng ngay cả khi không có gì xấu xảy ra. worry even when there is nothing wrong

– Lo lắng về một mối nguy tưởng tượng không tương xứng với mối nguy thực sự. worry about a perceived threat in a manner that is disproportionate to actual risk

– Lo lắng về một điều gì đó trong hầu hết thời gian tỉnh táo (trừ lúc ngủ). worrying about something for the majority of your waking hours

– Hỏi những người khác về điều mình đang lo ngại để cảm thấy dịu bớt lo lắng, nhưng thực tế vẫn tiếp tục lo lắng. asking others for reassurance about your specific concern, but continuing to worry anyways

– Lo lắng thay đổi từ chủ đề sang chủ đề khác. worry that shifts from one topic to another

Các mối lo có thể được thể hiện khác nhau ở người lớn và trẻ em, nhưng cả hai trường hợp, chúng đều gắn với một tình huống đặc trưng nào đó trong cuộc sống, còn gọi là nhân tố gây stress (ví dụ như các vấn đề về sức khỏe, chuyện tiền bạc, bắt đầu đi học hoặc mới đi làm).

Worries may manifest differently in adults versus children, but in both cases they tend to be about typical life circumstances or stressors (e.g., health issues, financial matters, starting a new school or job).

Với những người bị RLLALT, họ gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát nỗi lo của mình và sự lo lắng còn kèm theo nhiều triệu chứng sinh lý và nhận thức như:

For people with GAD, the worry is very difficult to control and is associated with multiple physical or cognitive symptoms such as:

– Bồn chồn và bực dọc. restlessness or edginess

– Mệt mỏi. fatigue

– Kém tập trung (Đôi khi có vấn đề về trí nhớ). poor concentration (sometimes with memory problems)

– Dễ cáu bẳn (người khác đôi khi có thể quan sát được). irritability (sometimes observable to others)

– Căng cơ hoặc đau nhức. muscle tension or soreness

– Ngủ kém. impaired sleep

Nhiều người mắc RLLALT cũng sẽ gặp phải những dấu hiệu khó chịu khác, là kết quả của quá trình lo âu kéo dài, bao gồm đổ mồ hôi, dạ dày chộn rộn, hoặc đau nửa đầu. Trẻ em và trẻ vị thành niên mắc RLLALT sẽ ít gặp các triệu chứng sinh lý và nhận thức hơn người lớn.

Many people with GAD also experience other uncomfortable markers of prolonged anxiety, including sweating, stomach upset, or migraine headaches. Children and teens with GAD may experience fewer physical or cognitive symptoms than adults.

Chẩn đoán. Diagnosis

RLLALT có thể rất khó xác định vì lo âu là một trạng thái cảm xúc mà tất cả mọi người đều ít nhiều gặp phải nhằm phản ứng lại với căng thẳng trong cuộc sống hằng ngày. Trong thực tế, lo âu ở mức vừa phải có thể khá hữu ích theo nhiều cách – ví dụ, nó sẽ giúp ta có thêm động lực để hoàn thành công việc hoặc phản ứng hiệu quả hơn trước những mối nguy thực sự, giúp bản thân an toàn hơn nếu mối nguy thực sự diễn ra.

GAD can be challenging to accurately identify because anxiety is an emotional state that everyone experiences from time to time in response to the stresses of everyday life. In fact, moderate anxiety can be quite helpful in a range of ways—for example, providing us with motivation to get things done or to respond to actual threats to our safety if they occur.

Tuy nhiên, việc chẩn đoán RLLALT chỉ được thực hiện khi lo âu vượt ngưỡng cho phép và cứ thế tồn tại trong một thời gian kéo dài. Sự lo âu, lo lắng hoặc các triệu chứng khác khiến người bệnh gặp thách thức cực kỳ trong việc hoàn thành các công việc hằng ngày của mình. Kết quả nó có thể làm căng thẳng các mối quan hệ cá nhân hoặc các vấn đề ở chỗ làm hay trường học.

The diagnosis of GAD occurs, however, when anxiety crosses a threshold of excessiveness and stays there for extended periods of time. The anxiety, worry, or other symptoms make it extremely challenging for an individual to fulfill responsibilities on a daily basis. This can result in a strain in personal relationships or problems at work or school.

RLLALT thường được chẩn đoán bởi bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.

GAD is typically diagnosed by a mental health professional or a physician.

Trong suốt quá trình đánh giá bệnh, nhân viên y tế sẽ hỏi bạn về những triệu chứng và có thể sử dụng các nhận định lâm sàng hoặc bộ công cụ đánh giá chuẩn hóa để đưa ra chẩn đoán. Bạn có thể cần phải trải qua qui trình khám bệnh hoặc cung cấp hồ sơ khám bệnh của bác sĩ nhằm đảm bảo các triệu chứng sinh lý và nhận thức là không có liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác.

During an evaluation, the clinician will ask you about your symptoms and may use clinical judgment or standardized assessment tools to make a diagnosis. You may be asked to undergo or provide records from a physical exam by a medical doctor to ensure that physical and cognitive symptoms are unrelated to other medical problems.

Trong quá trình đánh giá, họ cũng sẽ hỏi bạn một loạt các câu hỏi về các triệu chứng hoặc hành vi có thể đúng hoặc không đúng với bạn. Có thể bao gồm các câu hỏi về tâm trạng, hành vi ăn uống, sử dụng chất ma túy, hoặc tiền sử chấn thương. Câu trả lời của bạn có thể giúp các nhân viên y tế loại trừ các vấn đề tâm thần khác hoặc quyết định xem các triệu chứng có thể được giải thích bằng hướng chẩn đoán khác tốt hơn hay không. Trò chuyện cởi mở với bác sĩ là cực kỳ quan trọng – đơn giản đây chính là cách nhanh nhất và hiệu quả nhất giúp định rõ chương trình điều trị phù hợp và giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.

As part of a thorough evaluation, your clinician will ask a range of questions about symptoms or behaviors that may or may not apply to you. This might include questions about your mood, eating behavior, substance use, or history of trauma. Your answers will help your healthcare provider to rule out other psychiatric problems or decide that your symptoms are better explained by a different diagnosis. Speaking openly with your provider is critical—it’s simply the best and fastest way to arrive at an appropriate treatment plan and get some relief from your symptoms.

Đối tượng mắc RLLALT? Who Gets GAD?

Nữ giới có nguy cơ mắc RLLALT cao gấp đôi so với nam giới. Mặc dù độ tuổi mắc phổ biến nhất là 31 tuổi, nhưng càng về sau, so với các rối loạn lo âu khác, RLLALT sẽ dễ xuất hiện hơn, vào bất cứ thời điểm nào trong cuộc đời.

Women are about twice as likely to develop GAD in their lifetime as men. Though the average age of onset is 31 years, later than that of other anxiety disorders, GAD can occur at any point in the life cycle.

RLLALT là một trong 3 bệnh lý tâm thần phổ biến nhất trong những người trẻ (2 bệnh lý còn lại là Rối loạn Lo âu Chia cách và Hội chứng Sợ Xã hội). Sự xuất hiện sớm của các rối loạn lo âu có thể đẩy trẻ em và thanh thiếu niên vào nguy cơ dễ mắc các vấn đề tâm lý khi trưởng thành. Tuy nhiên, việc phát hiện và can thiệp sớm có thể làm dịu đi đáng kể các triệu chứng và có thể bảo vệ người bệnh khỏi sự phát triển của các vấn đề khác trong cuộc sống sau này.

GAD is among the three most common psychiatric problems in youngsters (alongside separation anxiety and social anxiety disorders). Early onset anxiety disorders can put children and teens at greater risk for a range of other psychological issues in adulthood. However, early detection and intervention can result in significant or full remission of symptoms and may protect against the development of other problems later in life.

RLLALT cũng là một trong những rối loạn lo âu phổ biến nhất ở người trưởng thành trung và cao niên. Các ca mắc mới ở nhóm này thường có liên hệ với chứng trầm cảm đồng diễn. Trong nhóm tuổi này, RLLALT trước đây bị người ta đánh gia thấp và điều trị chưa đúng cách vì một số lý do nhất định. Tuy nhiên, với sự phát triển của phân ngành lão khoa tâm thần, các nghiên cứu về RLLALT và hướng điều trị dành cho những người trung cao niên cũng được chú trọng hơn (bao gồm cách thức để vượt qua các rào cản thường thấy khi tham gia chương trình điều trị.)

GAD is also the most commonly occurring anxiety disorder in older adults. New onset GAD in older adults is commonly related to co-occurring depression. In this age group, GAD has historically likely been underdiagnosed and undertreated for a number of reasons. However, as the field of geriatric psychiatry grows, so too does research about GAD in older adults and its treatment (including ways to overcome typical barriers to mental health care).

Cũng như các rối loạn tâm thần khác, RLLALT xuất hiện khi có sự góp mặt của các yếu tố nhất định từ sinh học bên trong và môi trường bên ngoài.

Like many other psychiatric disorders, GAD is thought to emerge in the context of particular biological and environmental factors.

Một nhân tố sinh học quan trọng có thể kể đến là tính dễ tổn thương của gen di truyền. Người ta ước tính rằng 1/3 nguy cơ mắc RLLALT là do di truyền, nhưng các yếu tố về gen có thể trùng lắp với các rối loạn lo âu và rối loạn khí sắc khác (đặc biệt là chứng trầm cảm nặng).

A key biological factor is genetic vulnerability. It is estimated that one-third of the risk of experiencing GAD is genetic, but genetic factors may overlap with other anxiety and mood disorders (particularly major depression).

Tính khí cũng là một nhân tố khác có liên hệ với RLLALT. Tính khí bao gồm các đặc trưng tính cách thường được xem là mang tính bẩm sinh. Các đặc trưng được cho là có liên hệ với RLLALT bao gồm tính tránh né thương tổn, tâm lý bất ổn (dễ rơi vào các trạng thái cảm xúc tiêu cực), và tính tự kìm hãm hành vi.

Temperament is another associated factor with GAD. Temperament refers to personality traits that are often regarded as innate. Temperamental characteristics known to be associated with GAD include harm avoidance, neuroticism (or the tendency to be in a negative emotional state), and behavioral inhibition.

Chưa có một yếu tố môi trường cụ thể nào được coi là điều kiện cần và là nguyên nhân gây ra RLLALT. Tuy nhiên, các đặc trưng của môi trường có liên hệ với rối loạn này bao gồm:

No specific environmental factors have been identified as specific or necessary to cause GAD. However, environmental features associated with GAD include (but are not limited to):

– Gia đình quan sát thấy sự lo lắng liên tục của người bệnh. observation of constant worrying by family members

– Cha mẹ quá bảo bọc. overprotective parents

– Đương đầu với stress một cách đầy lo lâu. modeling of dealing with stress in an anxious manner

– Liên tục tiếp xúc với các bối cảnh không an toàn (bao gồm cả các chấn thương). exposure to an unsafe setting (including trauma)

– Có các giai đoạn căng thẳng kéo dài. periods of prolonged stress

Điều cần nhấn mạnh ở đây là không có một yếu tố đơn lẻ nào –cả sinh học lẫn môi trường – có thể gây ra RLLALT. Thay vào đó, người ta coi rối loạn này là kết quả của “một sự tấn công hoàn hảo từ các yếu tố môi trường bên ngoài vào một cá thể vốn đã có khuynh hướng lo âu bẩm sinh do di truyền.”

Again, no one factor—biological or environmental—is understood to cause GAD. Rather, the disorder is thought to result from a “perfect storm of environmental stressors that occur in an individual with a genetic predisposition for anxiety.

Quá trình diễn biến bệnh. Course of Illness

Những người mắc RLLALT thường cảm thấy lo âu hoặc lúc nào cũng thấy mình như đang đứng trên bờ vực trong hầu hết tất cả mọi việc của cuộc sống. Tuy nhiên, nỗi lo lắng, thực sự có xu hướng thay đổi theo quá trình sống. Những người trẻ hay lo lắng về trường lớp và thành tích, còn những người trung cao niên thường bận tâm nhiều về sức khỏe thể chất, tài chính và sự khỏe mạnh của các thành viên trong gia đình.

People with GAD will often describe themselves as feeling anxious or on edge for most of their lives. The expression of symptoms appears consistent across age groups. However, the content of the worry does tend to change across the lifespan. Younger individuals may worry more about school and performance, while older people focus more on physical health, finances, and family’s well-being.

Đối với những người đang đứng trước ngưỡng bị chẩn đoán mắc bệnh chính thức, các triệu chứng sẽ trở nên kéo dài, nhưng sẽ lúc nặng lúc nhẹ – có lúc đủ để chẩn đoán chính thức, có lúc chưa tới ngưỡng – trong suốt cuộc đời. Mặc dù khả năng thuyên giảm bệnh nói chung khá thấp nhưng các triệu chứng RLLALT có thể được cải thiện khi được điều trị bằng thuốc hoặc tâm lý trị liệu. Việc điều trị có thể giúp người bệnh có những thông tin hữu ích và công cụ cần thiết để họ định rõ các khoảng thời gian stress cao điểm và tiến hành chuyển tiếp giai đoạn.

For those meeting the threshold of the formal diagnosis, symptoms tend to be chronic, but to wax and wane—between full- and sub-threshold forms of the disorder—across the lifespan. Though remission rates are low overall, GAD symptoms are known to improve substantially when treated either with psychotherapy or medication. Treatment can provide the tools necessary to help individuals with GAD successfully navigate subsequent periods of high stress and transition.

Các bệnh đồng diễn. Co-Occurring Conditions

Việc một người mắc RLLALT được chẩn đoán mắc thêm một rối loạn tâm thần khác là không hiếm. Nếu nhiều rối loạn xảy ra cũng một lúc, ta gọi đó là các bệnh đồng diễn. Bệnh đồng diễn thường gặp nhất cũng với RLLALT là chứng trầm cảm. Tuy nhiên, cũng có khá nhiều người hiện đang phải đương đầu với cả RLLALT và các rối loạn lo âu khác.

It is not uncommon for individuals with GAD to meet criteria for another psychiatric diagnosis in the course of their lifetime. If multiple disorders occur simultaneously they are referred to as comorbid conditions. The most commonly co-occurring disorder is depression. However, a substantial subset of individuals struggle with co-occurring GAD and anxiety disorders.

Điều trị. Treatment

Điều trị RLLALT nói chung sẽ được phân thành 3 nhóm: điều trị bằng thuốc, tâm lý trị liệu và tự lực điều trị. Mục tiêu của cả 3 hình thức đều là giúp người bệnh cảm thấy tốt hơn cả về thể chất lẫn tinh thần, và hỗ trợ, giúp họ có thể gắn kết khăng khít vào các mối quan hệ với những người xung quanh, cả ở trường học, chỗ làm hay những tình huống xã hội khác mà trước đây bị ảnh hưởng bởi sự lo âu rối loạn này gây ra. Các nghiên cứu về cách điều trị vẫn đang tiếp tục được khuyến khích và thực hiện, đặc biệt là các nghiên cứu liên quan đến tính hiệu quả của các liệu pháp như yoga và thiền chánh niệm. Vì lo âu là một cấu phần tự nhiên trong quá trình trải nghiệm cuộc sống của con người và các hình thức điều trị RLLALT có thể mang lại hiệu quả ngoài mong đợi đối với cuộc sống hằng ngày của người bệnh nên thậm chí những người có chỉ số lo âu thấp cũng có thể hưởng lợi từ chương trình điều trị.

Treatment for GAD typically falls into one of three categories: medication, psychotherapy, and self-help. The goals of any treatment are to help people with the disorder feel better physically and mentally, and to make it more possible to fully engage in relationships, at work or school, or in other situations for which the worry previously seemed paralyzing. Treatment research is ongoing and encouraging, particularly with regards to the helpfulness of approaches like yoga and mindfulness. Because anxiety is a natural part of the human experience and treatments for GAD appear to offer far-reaching benefits on day-to-day functioning, even people with low-grade anxiety may benefit from treatment.

Nếu bạn bị chẩn đoán mắc RLLALT. If You Have Recently Been Diagnosed with GAD

Tiệp nhận chẩn đoán mắc RLLALT – hay bất kỳ rối loạn tâm thần nào khác – là một bước quan trọng giúp bạn cảm thấy khá hơn vì chẩn đoán sẽ giúp định hình hình thức điều trị phù hợp. Chủ động và tích cực trao đổi với bác sĩ để hiểu rõ các lựa chọn điều trị và đánh giá cách nào tốt nhất để bắt đầu.

Receiving a diagnosis of GAD—or any psychiatric disorder—is an important step towards feeling better because diagnoses are used to guide treatment recommendations. Participate actively in a discussion with the diagnosing clinician to understand your treatment options and evaluate the best place to start.

Nếu bạn đang định chọn tâm lý trị liệu là hướng điều trị chính, bạn cần tự trang bị cho bản thân các kiến thức về các hình thức tiếp cận dựa trên bằng chứng như Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), liệu pháp chấp nhận, liệu pháp cam kết và những điều bản thân có thể mong đợi từ hình thức tư vấn trò chuyện nói chung.

If you are considering psychotherapy as a first-line treatment, educate yourself about evidence-based approaches such as cognitive behavioral therapy and acceptance and commitment therapy and about what you can (and cannot) expect from the talk therapy process overall.

Nếu bạn muốn thử điều trị bằng thuốc để làm dịu bớt những triệu chứng, hãy trao đổi với bác sĩ kê toa thuốc để chọn ra loại phù hợp. Bác sĩ có thể giúp bạn cân nhắc các nguy cơ và lợi ích cụ thể khi sử dụng một loại thuốc mới, thích hợp cho tình trạng và tiền sử bệnh lý của bạn.

If you are interested in a trial of a medication to treat your GAD symptoms, talk with your prescriber to decide about the options. He or she will help you to evaluate the relative risks and benefits of taking a new medicine in light of your particular medical and psychiatric history.

Nếu người thân của bạn mắc RLLALT? If Your Loved One Has GAD

Sống chung với một người mắc chứng lo âu sẽ khá thử thách, nhưng có một số cách bạn có thể áp dụng để cải thiện tình hình bao gồm tìm hiểu về căn bệnh, khuyên người bệnh không nên tránh né, hạn chế các hành vi tìm kiếm sự an toàn thái quá và tuyên dương những thành công dù nhỏ hay lớn. Nếu bạn có con hoặc người thân trong giai đoạn thanh thiếu niên bị mắc chứng lo âu, hãy xem kỹ lại những nội dung đặc thù trong hỗ trợ cho người trẻ mắc RLLALT.

Living with someone living with anxiety has its challenges, but there are several ways that you can help including learning about the problem, discouraging avoidance, limiting reassurance-seeking behavior, and championing successes large and small. If you have an anxious child or teen, review some of the unique aspects of helping youngsters with GAD.

Đương nhiên, các cách thức bạn hỗ trợ cho người thân mắc RLLALT sẽ gặp nhiều hạn chế. Đây là thời điểm phù hợp nhất để tìm đến các dịch vụ điều trị. Nếu người thân của bạn do dự chưa muốn tham gia điều trị hay chưa nhận rõ độ nghiêm trọng của vấn đề, hãy lựa lúc thích hợp để trò chuyện nhẹ nhàng với họ, giúp họ hiểu việc điều trị sẽ khiến họ cảm thấy khá hơn, tránh chỉ trích và phán xét.

There will, of course, be limits to the ways in which you can be helpful to your loved one with GAD. This is when it is especially useful for your loved one to use the treatment resources (i.e., clinicians) available to them. If your loved one is reluctant to seek treatment for anxiety, or unaware of the severity of the problem, look for a quiet moment to have a ​​nonjudgmental conversation about how treatment might be a way to feel better, faster.

Kết luận. A Word From Verywell

Thách thức của RLLALT là sự lo âu lúc nào cũng thường trực ở khắp nơi (đôi lúc cũng có tác dụng tốt), nên ta rất khó để biết được khi nào sự lo âu ấy vượt ngưỡng cho phép. Tuy nhiên, nếu sự lo âu xuất hiện liên tục, không kiểm soát được, và có liên hệ với các triệu chứng sinh lý đặc trưng do lo âu gây ra, việc tìm kiếm sự hỗ trợ, tư vấn từ bác sĩ là điều cần thiết, từ đó bạn nắm được vấn đề mình đang gặp phải là gì, học được những cách thức mới giúp bạn đương đầu với những yếu tố gây căng thẳng ở bất kỳ cấp độ từ nặng đến nhẹ.

The challenge of GAD is that anxiety is a ubiquitous (and often helpful) emotion, and so it can be difficult to know when the worry has crossed the line to “too much.” However, if worry is persistent, uncontrollable, and associated with physical symptoms of anxiety, it is worth seeking consultation with a mental health professional to see what’s what, and to learn new ways of coping with stressors of any magnitude.

Nguồn: https://www.verywell.com/generalized-anxiety-disorder-4014718

Như Trang.