Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh hay nói cách khác, là một chất hóa học đóng vai trò quan trọng trong quá trình gửi tín hiệu từ não đến khắp cơ thể. Nó được sản sinh tự nhiên trong một số bộ phận khác nhau trong não và chịu trách nhiệm kiểm soát kỹ năng vận động, năng lực nhận thức và sinh sản.
Dopamine is a neurotransmitter, or chemical, that plays the important role of sending signals from the brain to the body. It is produced naturally in different key sections of the brain and is important for functions such as motor skills, cognitive abilities, and reproduction.
Chất dẫn truyền thần kinh này kích hoạt trạng thái cảnh giác khi một thứ gì đó quan trọng sắp xảy ra, đóng vai trò chủ chốt trong hệ thống tưởng thưởng và tạo động lực của cơ thể, và cũng tác động lên trí nhớ.
This neurotransmitter spikes in anticipation of something important which is about to happen, plays key roles in the body’s reward and motivation system, and also affects memory.
Dopamine thực hiện hết những chức năng quan trọng này dù chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ – dưới 1% – trong hệ thống neuron của não. Ở liều lượng hợp lý, chất dẫn truyền thần kinh này đóng vai trò cốt yếu cho não hoạt động, nhưng nếu bị thiếu hoặc quá dư, nó có thể để lại hệ quả khó lường lên cơ thể. Thiếu hụt dopamine được chứng minh là có thể gây các bệnh lý thoái hóa thần kinh.
Dopamine performs these important functions despite making up only a small percentage—less than 1% —of the brain’s neurons.1 In the right amount, this neurotransmitter is crucial for brain function, but when this amount is lowered beyond a prescribed point, it can just as equally have an unintended consequence on the body. Dopamine deficiency has been linked to neurodegenerative conditions in the body.
Nhằm hiểu rõ hơn tác động của tình trạng thiếu hụt dopamine, đầu tiên chúng ta cùng tìm hiểu những dấu hiệu và nguyên nhân của bệnh lý này. Sau đó, ta sẽ đi sâu vào những bệnh lý thường gặp có liên đới tới tình trạng thiếu hụt dopamine để hiểu rõ hơn tác động nó gây ra. Cuối cùng, các bạn sẽ được chia sẻ cách làm sao để cơ thể duy trì sản sinh chất dẫn truyền thần kinh quan trọng này.
To understand the effects of low dopamine, we’ll first examine the signs and causes of this condition. Then, we’ll learn about the conditions most commonly linked to dopamine deficiency for a keener understanding of its effects. Finally, we’ll share the ways you can maintain your body’s production of this important neurotransmitter.
Triệu chứng thiếu hụt dopamine. Symptoms of Low Dopamine
Với sự liên hệ mật thiết với chứng tâm thần phân liệt và bệnh Parkinson, thiếu hụt dopamine có thể có một số đặc điểm tương tự với các căn bệnh này. Bao gồm:
With links to conditions like schizophrenia and Parkinson’s disease, dopamine deficiency can exhibit similar traits with these conditions. These traits include:
– Đau lưng mãn tính. Chronic back pain2
– Táo bón liên tục. Persistent constipation3
– Cân nặng thất thường. Weight fluctuations4
– Khó nuốt. Dysphagia or difficulty swallowing5
– Rối loạn giấc ngủ. Sleep disorders6
– Mệt mỏi. Fatigue7
– Khó tập trung. Attention difficulties8
– Giảm ham muốn tình dục. Reduced sex drive9
– Hoang tưởng và ảo giác. Hallucinations and delusions10
– Viêm phổi do hít thở. Aspiration pneumonia11
– Tâm trạng trì trệ. Low moods12
Nguyên nhân gây thiếu thụt dopamine. Causes of Low Dopamine
Có nhiều yếu tố có thể làm suy giảm lượng dopamine trong cơ thể. Bao gồm thiếu ngủ, béo phì, lạm dụng ma túy, tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa, và căng thẳng. Dưới đấy là thông tin cụ thể.
A number of factors may be responsible for reduced dopamine in the body. These include sleep deprivation, obesity, drug abuse, saturated fat, and stress. Here’s a closer look at each.
Thiếu ngủ. Sleep Deprivation
Bên cạnh uống cà phê sớm, dopamine là một trong những lý do khiến bạn cảm thấy tươi mới và tỉnh táo vào buổi sáng. Sự tỉnh táo này được thúc đẩy bởi các thụ cảm thể dopamine, đặc biệt là thụ cảm thể D2. Những thụ cảm thể này giúp điều hòa chức năng của dopamine trong cơ thể.
Besides your morning coffee, dopamine is one of the reasons you feel refreshed and alert most mornings. This wakefulness is promoted by dopamine receptors, in particular the D2 receptor. These receptors help to mediate the functions of dopamine in the body.
Tuy nhiên, thiếu ngủ có thể làm giảm số lượng thụ cảm thể D2 trong não. Khi đó, quá trình chuyển giao và sản sinh dopamine bị ảnh hưởng.
However, sleep deprivation can reduce the number of D2 receptors in important parts of the brain. Where this happens, the transmission and production of dopamine is impacted.
Trong thực tế, với một căn bệnh khiến lượng dopamine duy trì ở mức thấp như Parkinson thì hầu hết mọi người đều cảm thấy cực kỳ buồn ngủ vào ban ngày.
In fact, with a condition like Parkinson’s disease which sustains low dopamine levels, most people feel excessive daytime sleepiness.13
Béo phì. Obesity
Béo phì có liên đới với nhiều bệnh lý, nhưng một trong những tác hại ít biết đến nó là làm giảm điều tiết hoặc làm giảm lượng dopamine trong não.
Obesity has been linked to a number of health conditions, but one less known effect is the role it plays in downregulating or reducing the amount of dopamine in the brain.
Cũng như thiếu ngủ, béo phì có thể làm suy giảm thụ cảm thể D2 trong não. Điều này cực kỳ rõ ràng khi so với số lượng thụ cảm thể ở những người không bị béo phì.
Like the results of sleep deprivation, obesity can lead to a reduction in D2 receptors in the brain.14 This becomes especially obvious when comparisons are made with the number of receptors in people who are not obese.15
Lạm dụng ma túy. Drug Abuse
Trong suốt thời gian đầu mới sử dụng, một số loại ma túy có thể làm tăng lượng dopamine. Cocaine là một loại ma tuý được cho là làm xuất hiện cảm giác hưng phấn và làm gia tăng dopamine sau khi sử dụng.
During early usage, certain drugs may contribute to an increase in dopamine. Cocaine is one drug that has been known to produce euphoria and increased dopamine levels following usage.
Tuy nhiên, sử dụng những loại ma túy này trong thời gian dài chắc chắc sẽ để lại nhiều hệ lụy nguy hiểm, đặc biệt lên khả năng sản sinh dopamine.
However, long-term use of these drugs is certain to offer diminishing returns, especially where dopamine production is concerned.
Vì dopamine tăng cứ sau mỗi lần sử dụng ma túy nên não bộ sẽ can thiệp làm giảm số lượng các thụ cảm thể dopamine sẵn có trong não.
Because of the sustained increase in dopamine production following drug use, the brain intervenes to reduce the number of dopamine receptors available.16
Chất béo bão hòa. Saturated Fat
Khi bạn ăn gà rán, bánh mì phết bơ, socola và những thực phẩm khác có hàm lượng chất béo bão hòa cao thì não bộ sẽ tự động “bơm” dopamine ra giúp bạn cảm giác cực kỳ thoả mãn khi ăn những loại thực phẩm này.
When you have fried chicken, buttered bread, chocolate, and other foods high in saturated fats, your brain understandably lights up with dopamine at all the pleasure you’re receiving from these foods.
Tuy nhiên, những loại thức ăn này chỉ tạo ra sự thích thú trong thời gian ngắn hạn mà thôi. Dần dà, liên tục duy trì chế độ ăn nhiều chất béo sẽ hủy hoại chức năng hệ thần kinh trung ương, nơi sản sinh dopamine. Khi bị hủy hoại, lượng dopamine sẽ bị thiếu hụt.
However, while these foods only produce short-term enjoyment. Over time, persistently observing a high-fat diet disrupts central nervous system functioning, where dopamine is produced. When it is disrupted, this can lead to a dopamine deficit.17
Căng thẳng. Stress
Căng thẳng hầu như chẳng có điểm gì tốt, và duy trì mức dopamine tối ưu không hề có trong danh sách các điều tốt. Liên tục tiếp xúc với những điều gây căng thẳng như khó khăn tài chính, rắc rối trong các mối quan hệ, căng thẳng chỗ làm, v.v… có thể ảnh hưởng lên sự sản sinh dopamine của cơ thể. Liên tục bị căng thẳng như vậy sẽ gây ra tình trạng thiếu hụt dopamine.
There are very few things stress is good for, and maintaining optimal dopamine levels isn’t one of them. When you are constantly exposed to stressors like financial difficulty, relationship troubles, workplace stress, and more, this can affect your body’s production of dopamine. Over time, this may also lead to a deficiency of the neurotransmitter in the body.
Rối loạn trầm cảm dạng điển hình. Major Depressive Disorder
Rối loạn trầm cảm dạng điển hình (hay Trầm cảm thường gặp hoặc ngắn gọn là “Trầm cảm” – ND) là một trong những rối loạn tâm thần và hành vi nghiêm trọng nhất. Được định hình bởi tâm trạng trầm uất kéo dài, hoặc thiếu hứng thú vào các hoạt động vốn người bệnh từng rất yêu thích. Mất hứng thú thường được biết đến với tên gọi là chứng “anhedonia” (Không thể cảm nhận được niềm vui, sự khoái lạc).
Major depressive disorder is one of the most severe mental and behavioral disorders. It is characterized by prolonged depressive moods, or a lack of interest in activities that would ordinarily be appealing. This loss of interest is commonly referred to as anhedonia.
Tuy nhiên, ngoài việc bị mất hứng ra, chứng anhedonia còn có liên đới với sự gián đoạn trong hệ thống tưởng thưởng. Sự tập trung, động lực và các giai đoạn ra quyết định có liên quan trong hệ thống tưởng thưởng bị tác động mạnh. Sự thay đổi này đã được chứng minh là có liên quan đến sự bất ổn trong hoạt động của hệ thống dopamine.
However, beyond a loss of interest, anhedonia is also related to a disruption in the mind’s reward process. The usual anticipation, motivation, and decision-making stages involved in the reward system are greatly affected. This change has been linked to dysfunctions in the dopamine system.
Người ta cho rằng suy giảm dopamine là bước “nền” gây ra các triệu chứng trong rối loạn trầm cảm dạng điển hình.
Decreased levels of dopamine have been known to form the basis of the symptoms associated with major depressive disorders.18
Tâm thần phân liệt. Schizophrenia
Người mắc rối loạn này thường tiếp nhận và phiên giải thực tế một cách bất thường. Tâm thần phân liệt là một bệnh lý tâm thần nghiêm trọng gây ảnh hưởng lên khả năng suy nghĩ, hành động hoặc thể hiện bản thân của người bệnh.
This disorder is linked with an abnormal interpretation of reality. Schizophrenia is a severe mental health condition that can affect a person’s ability to think, act, or express themselves.
Những triệu chứng chẩn đoán được như hoang tưởng, ảo giác và dáng vẻ cơ thể bất thường cũng có thể xuất hiện do bởi sự mất cân bằng lượng dopamine trong cơ thể.
Typically diagnosable by symptoms like hallucinations, delusions, and abnormal physical gaits, these signs may also be attributed to an imbalance of dopamine in the body.
Lượng dopamine thấp có liên đới anhedonia, tức tình trạng con người ta không thể hoàn thành công việc và không còn động lực để gắn kết với những tương tác xã hội.
Lower levels of dopamine have been linked to other signs such as anhedonia, an inability to complete tasks, and demotivation to engage in social interactions.19
Bệnh Parkinson. Parkinson’s Disease
Bệnh Parkinson là một rối loạn thần kinh. Được định hình bởi sự co giật không mấy đáng chú ý lúc đầu, sau đó trở nặng thành những cơn run rẩy rõ ràng, căng cứng cơ hoặc di chuyển chậm chạp. Rối loạn này cũng có thể gây ra những vấn đề trong cân bằng cơ thể lúc chuyển động.
Parkinson’s is a disorder of the nervous system. It is identifiable by tremors which may begin as barely noticeable, before progressing into obvious quivers, muscle stiffness, or delayed movement. This disorder may also cause problems with balance during motion.
Bệnh Parkinson xuất hiện do sự kết hợp nhiều yếu tố, một trong số đó là sự suy giảm dopamine trong não. Cơ thể bị thiếu dopamine có thể làm xuất hiện tình trạng khó khăn trong di chuyển đặc thù của bệnh lý này.
Parkinson’s disease is the result of a number of factors, one of which is a reduction in the production of dopamine in the brain. When there is a dopamine deficit, this can cause the distinct movement difficulties associated with this condition.20
Điều trị thiếu hụt Dopamine. How to Treat Low Dopamine Levels
Thiếu hụt dopamine có thể khiến cơ thể xuất hiện các phản ứng tiêu cực. Để ngăn chặn và điều trị tình trạng này, bạn có thể cân nhắc một số phương pháp hiệu quả dưới đây:
Low dopamine levels can produce negative reactions throughout the body. To prevent and remedy this deficiency, the following methods can prove useful.
Tập thể dục. Exercise
Để cơ thể ra mồ hôi bằng chạy bộ, bơi lội, khiêu vũ và những dạng hoạt động thể chất khác có thể giúp làm tăng lượng dopamine trong cơ thể. Nghiên cứu thực hiện trên động vật đã chỉ ra một số bộ phận nhất định trong não bộ chứng kiến sự gia tăng đột biến dopamine trong quá trình thực hiện các hoạt động thể chất. Đây là lý do tại sao thể dục đôi khi có thể khiến con người ta có cảm giác hưng phấn.
Working up a sweat by running, swimming, dancing, or other forms of movement, can help with increasing dopamine levels in the body. Studies carried out on animals have shown that certain portions of the brain are flushed with dopamine during physical activity. It is why exercising may sometimes produce a high.21
Các nguồn cung tự nhiên. Natural Sources
Nguồn cung dopamine tự nhiên của cơ thể có thể được hỗ trợ từ các nguồn dinh dưỡng từ bên ngoài. Các thực phẩm nguồn gốc tự nhiên như chuối (vỏ xanh/vỏ vàng) và bơ đã được chứng minh là có chứa hàm lượng dopamine cao. Táo, cà tím, rau chân vịt, và cà chua cũng được công nhận là nguồn cung dopamine tốt. Đạm cũng được biết đến là thành phần quan trọng trong quá trình sản sinh dopamine.
Your body’s supply of dopamine may be supported by external sources. Natural sources such as bananas, plantain, and avocado have been found to contain high levels of dopamine. Apples, eggplant, spinach, and tomatoes have also been recognized as dopamine sources. Proteins are also notable components in the dopamine production process.22
Lợi khuẩn. Probiotics
Lợi khuẩn có thể được nhiều người biết đến với tác dụng tăng cường sức khỏe ruột, nhưng loại vi khuẩn này không chỉ có tác dụng quan trọng lên hệ vi sinh vật của cơ thể, mà nó còn hiệu quả trong việc giúp cơ thể sản sinh dopamine và những chất dẫn truyền thần kinh khác.
Probiotics may get more notice for promoting gut health, but this bacteria is not only an important part of the body’s microbiome, it may also be useful for the production of dopamine and other neurotransmitters.23
Âm nhạc. Music
Chưa có bằng chứng chắc chắn 100% âm nhạc có thể ảnh hưởng lên não bộ, nhưng việc một số bài hát nhất định lại khiến bạn thư giãn, làm bạn thoải mái, và đặc biệt, còn có khả năng tiếp thêm sức mạnh cho bạn khi lắng nghe chúng là có lý do.
It’s not 100% certain how music affects the brain, but there’s a reason why certain songs give you chills, make you mellow, and very notably, have the power to invigorate you while listening.
Nguyên nhân có thể là do âm nhạc có thể kích thích sản sinh dopamine trong não. Điều này khiến bạn cảm thấy thỏa mãn và hưng phấn khi nghe nhạc, và có thể giúp làm tăng lượng dopamine đang dần cạn kiệt trong bạn.
The last potential may be due to the ability of music to stimulate dopamine production in the brain. This leaves you with feelings of pleasure and excitement when listening to music, and can help to increase dwindling dopamine levels.24
Kết luận. Final words
Ở một liều lượng hợp lý, dopamine có thể mang đến khoái cảm, phấn khích và động lực trong các hoạt động sống. Tuy nhiên, mọi thứ bắt đầu có vấn đề khi cơ thể thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh này. Điều này có thể xảy ra do bẩm sinh di truyền, béo phì, căng thẳng hoặc các nguyên nhân khác.
In the right amount, dopamine can give you feelings of pleasure, excitement and motivation when carrying out activities. Things start to go south, however, when the body runs low on this neurotransmitter. This can happen because of a genetic predisposition, obesity, stress, and other causes.
Khi xuất hiện tình trạng này, bạn thường sẽ trải qua cảm giác mệt mỏi kéo dài, táo bón, tâm trạng trì trệ, rối loạn giấc ngủ, và các phản ứng tiêu cực khác.
When this happens, it isn’t uncommon for you to experience persistent tiredness, constipation, poor moods, sleep disorders, and other negative reactions.
May mắn thay, lượng dopamine trong cơ thể có thể được cải thiện bằng chế độ ăn hợp lý bao gồm các loại trái cây như chuối, lợi khuẩn, cũng như protein. Bạn cũng có thể điều chỉnh lượng dopamine bằng cách nghe nhạc và thường xuyên tập thể dục thể thao.
Thankfully, the body’s dopamine levels can be increased using the right diet that consists of fruits like banana, probiotics, as well as protein. You can also get your dopamine fix by listening to music and routinely engaging in exercise.
Tham khảo. Sources
Arias-Carrión O, Stamelou M, Murillo-Rodríguez E, Menéndez-González M, Pöppel E. Dopaminergic reward system: a short integrative review. Int Arch Med. 2010;3:24. Published 2010 Oct 6. doi:10.1186/1755-7682-3-24
Martikainen IK, Nuechterlein EB, Peciña M, et al. Chronic Back Pain Is Associated with Alterations in Dopamine Neurotransmission in the Ventral Striatum. J Neurosci. 2015;35(27):9957-9965. doi:10.1523/JNEUROSCI.4605-14.2015
Sanger GJ. Chronic constipation: improved understanding offers a new therapeutic approach. J Physiol. 2016;594(15):4085-4087. doi:10.1113/JP272560
Reinholz J, Skopp O, Breitenstein C, Bohr I, Winterhoff H, Knecht S. Compensatory weight gain due to dopaminergic hypofunction: new evidence and own incidental observations. Nutr Metab (Lond). 2008;5:35. Published 2008 Dec 1. doi:10.1186/1743-7075-5-35
Polychronis S, Dervenoulas G, Yousaf T, Niccolini F, Pagano G, Politis M. Dysphagia is associated with presynaptic dopaminergic dysfunction and greater non-motor symptom burden in early drug-naïve Parkinson’s patients
PLoS One. 2019;14(7):e0214352. Published 2019 Jul 25. doi:10.1371/journal.pone.0214352
Blum K, Oscar-Berman M, Badgaiyan RD, Khurshid KA, Gold MS. Dopaminergic Neurogenetics of Sleep Disorders in Reward Deficiency Syndrome (RDS). J Sleep Disord Ther. 2014;3(2):126. doi:10.4172/2167-0277.1000e126
Dobryakova E, Genova HM, DeLuca J, Wylie GR. The dopamine imbalance hypothesis of fatigue in multiple sclerosis and other neurological disorders. Front Neurol. 2015;6:52. Published 2015 Mar 12. doi:10.3389/fneur.2015.00052
Gold MS, Blum K, Oscar-Berman M, Braverman ER. Low dopamine function in attention deficit/hyperactivity disorder: should genotyping signify early diagnosis in children?. Postgrad Med. 2014;126(1):153-177. doi:10.3810/pgm.2014.01.2735
Graf H, Malejko K, Metzger CD, Walter M, Grön G, Abler B. Serotonergic, Dopaminergic, and Noradrenergic Modulation of Erotic Stimulus Processing in the Male Human Brain. J Clin Med. 2019;8(3):363. Published 2019 Mar 14. doi:10.3390/jcm8030363
Tost H, Alam T, Meyer-Lindenberg A. Dopamine and psychosis: theory, pathomechanisms and intermediate phenotypes. Neurosci Biobehav Rev. 2010;34(5):689-700. doi:10.1016/j.neubiorev.2009.06.005
Sasaki H, Sekizawa K, Yanai M, Arai H, Yamaya M, Ohrui T. New strategies for aspiration pneumonia. Intern Med. 1997;36(12):851-855. doi:10.2169/internalmedicine.36.851
Diehl DJ, Gershon S. The role of dopamine in mood disorders. Compr Psychiatry. 1992;33(2):115-120. doi:10.1016/0010-440x(92)90007-d
Volkow ND, Tomasi D, Wang GJ, et al. Evidence that sleep deprivation downregulates dopamine D2R in ventral striatum in the human brain. J Neurosci. 2012;32(19):6711-6717. doi:10.1523/JNEUROSCI.0045-12.2012
Volkow ND, Wang GJ, Fowler JS, Telang F. Overlapping neuronal circuits in addiction and obesity: evidence of systems pathology. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2008;363(1507):3191-3200. doi:10.1098/rstb.2008.0107
Mahapatra A. Overeating, obesity, and dopamine receptors. ACS Chem Neurosci. 2010;1(5):346-347. doi:10.1021/cn100044y
NIDA. Impacts of Drugs on Neurotransmission. National Institute on Drug Abuse website. https://www.drugabuse.gov/news-events/nida-notes/2017/03/impacts-drugs-neurotransmission. March 9, 2017
Reyes TM. High-fat diet alters the dopamine and opioid systems: effects across development. Int J Obes Suppl. 2012;2(Suppl 2):S25-S28. doi:10.1038/ijosup.2012.18
Belujon P, Grace AA. Dopamine System Dysregulation in Major Depressive Disorders. Int J Neuropsychopharmacol. 2017;20(12):1036-1046. doi:10.1093/ijnp/pyx056
Risch SC. Pathophysiology of schizophrenia and the role of newer antipsychotics. Pharmacotherapy. 1996;16(1 Pt 2):11-14.
Nia.nih.gov (n.d) Parkinson’s disease.
Heijnen S, Hommel B, Kibele A, Colzato LS. Neuromodulation of Aerobic Exercise-A Review. Front Psychol. 2016;6:1890. Published 2016 Jan 7. doi:10.3389/fpsyg.2015.01890
Briguglio M, Dell’Osso B, Panzica G, et al. Dietary Neurotransmitters: A Narrative Review on Current Knowledge. Nutrients. 2018;10(5):591. Published 2018 May 10. doi:10.3390/nu10050591
Peuhkuri K, Sihvola N, Korpela R. Dietary proteins and food-related reward signals. Food Nutr Res. 2011;55:10.3402/fnr.v55i0.5955. doi:10.3402/fnr.v55i0.5955
Ferreri L, Mas-Herrero E, Zatorre RJ, et al. Dopamine modulates the reward experiences elicited by music. Proc Natl Acad Sci U S A. 2019;116(9):3793-3798. doi:10.1073/pnas.1811878116
Nguồn: https://www.verywellmind.com/common-symptoms-of-low-dopamine-5120239
Như Trang
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 