Ám ảnh với cái chết ở người trầm cảm

Nếu bạn bị chẩn đoán mắc một rối loạn khí sắc như trầm cảm hay rối loạn lưỡng cực, hay bất cứ một rối loạn tâm thần nào khác thì có lẽ bạn đã từng mong muốn một cách bị động giá mà mình đã chết, chủ động bắt đầu kế hoạch cho cái chết của mình hay trở nên quá ám ảnh với những suy nghĩ về cái chết.

If you have been diagnosed with a mood disorder like major depression, bipolar disorder, or another mental health disorder you may have experienced symptoms such as passively wishing you were dead, actively beginning to plan your death, or becoming absorbed with thoughts of dying.1

Tâm trí bị chiếm đóng bởi cái chết có thể là một triệu chứng của trầm cảm và các bệnh lý tâm thần khác. Đây là lý do tại sao một bệnh lý tâm thần lại có thể khiến bạn xuất hiện những cảm xúc này và bạn có thể làm gì để xử lý chúng.

Preoccupation with death can be a symptom of depression and other mental illnesses. Here’s why having a mental health condition can make you have these feelings and what you can do to address them.

Ý tưởng tự sát. Suicidal Ideation

Có suy nghĩ tự sát (Ý tưởng tự sát) là một triệu chứng mang tính cột mốc tiêu chuẩn của trầm cảm và các đợt trầm cảm trong rối loạn lưỡng cực. Ý tưởng tự sát có thể bị động (nghĩ về cái chết thường xuyên nhưng không có hành động thực tế) hoặc chủ động (lên kế hoạch để biến những ý tưởng tự sát thành thật).

Having suicidal thoughts (suicidal ideation) is a hallmark symptom of major depression and depressive episodes in bipolar disorder. Suicidal ideation can be passive (thinking about death often but not acting on these thoughts) or active (making plans to act on your suicidal thoughts).2

Ý tưởng tự sát bị động. Passive Suicidal Ideation

Ý tưởng tự sát bị động là nghĩ về cái chết đến một mức độ rõ ràng. Những suy nghĩ này có thể tồn tại dưới dạng tưởng tưởng bản thân bị chết hoặc mong ước mình đã chết. Mặc dù ý tưởng tự sát bị động diễn ra khá thường xuyên, sâu sắc và khiến tâm chí bị chiếm đóng bởi chúng, nhưng bạn không xuất hiện hành động hay lên kế hoạch để tự hại bản thân như một cách hiện thực hóa những suy nghĩ này.

Passive suicidal ideation involves thinking about death to a marked degree. These thoughts may take the form of imagining yourself dead or wishing you were dead.3 While passive suicidal ideation may be frequent, intense, and intrusive, you are not taking action or making plans to harm yourself in response to these thoughts.

Ví dụ về ý tưởng tự sát bị động có thể là:

Examples of passive suicidal ideation could include:3

– Mường tượng ra bản thân đang nằm trong quan tài. Envisioning yourself lying in a casket

– Tưởng tượng những gì sẽ xảy ra trong tang lễ của mình. Imagining what would happen at your funeral

– Bị ám ảnh hoặc lo lắng về những gì mình sẽ để lại gì cho mọi người trong di chúc (Mặc dù không thực hiện hành động gì, như lập giấy tờ). Obsessing or worrying about what you would leave people in your will (though not taking any action, such as filling out paperwork)

– Ước rằng mình có thể chết trong giấc ngủ hoặc trong một vụ tai nạn xe. Wishing you would die your sleep or in a car accident

Bạn có thể có những suy nghĩ này mà không cảm thấy bị thôi thúc phải hành động. Ví dụ, gia đình, trách nhiệm công việc hoặc những niềm tin tâm linh/tôn giáo có thể ngăn bạn thực hiện kế hoạch tự sát.

You may have these thoughts without feeling the urge to act on them. For example, your family, work responsibilities, or your religious/philosophical beliefs may deter you from making suicide plans.

“Tôi ước mình chết quách đi cho rồi” là một “cụm từ bâng quơ” thường gặp ở những người hay thốt ra nó nhưng không có ý định nghiêm túc. Họ có thể đang diễn tả sự lúng túng hoặc làm quá lên theo một lối nói chuyện “nửa đùa nửa thật”. Tuy nhiên, một ai đó bị trầm cảm có thể sử dụng những từ này để truyền tải rằng họ đang không ổn – và đây hoàn toàn không phải đùa.

“I wish I were dead” is a common “throwaway phrase” people utter without meaning. They may be expressing embarrassment or exasperation in a “joking” manner. However, someone who is depressed may use these words to convey that they are not coping well—and this is no joke.3

Nếu một ai đó trong cuộc sống bạn thể hiện hay nói rằng họ ước họ chết đi cho xong, hãy luôn nghiêm túc. Ý tưởng tự sát bị động có thể nhanh chóng chuyển thành chủ động.

If someone in your life suggests or states that they wish they were dead, always take them seriously. Passive suicidal ideation can quickly become active.

Suy nghĩ của một người thường có cả hai yếu tố chủ động và bị động liên quan đến tự sát – thường thì không có ranh giới rõ ràng nào giữa chúng. Nhận ra mình đang ở đâu trong phổ dao động từ bị động sang chủ động có thể giúp bạn hiểu rõ hơn năng lực xử lý tốt mọi chuyện và kiểm soát sức khỏe tinh thần của bản thân.

A person’s thoughts usually have elements of both passive and active suicidal ideation—often with no clear separation. Being aware of where you are on the spectrum between passive and active can give you insight into how well you are coping with and managing your mental health.3

Ý tưởng tự sát chủ động. Active Suicidal Ideation

Với ý tưởng tự sát chủ động, “Tôi ước giá mà mình chết đi cho rồi” sẽ tiến triển thành suy nghĩ hay kế hoạch để làm theo nó. Sự tiến triển từ nghĩ đến “làm” có thể bị “đổ thêm dầu vào lửa” bởi nhiều yếu tố, như các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống hoặc bởi hàng loạt các triệu chứng của bệnh lý tâm thần mà chủ thể đang gặp phải.

With active suicidal ideation, “I wish I were dead” progresses to thoughts or plans for following through on those feelings. The progression from thinking to planning can be spurred on by a number of factors, such as stressful life events or the flux of your mental illness symptoms.4

Suy nghĩ tự sát hay xuất hiện nhiều nhất khi các yếu tố kể trên leo đến đỉnh điểm, khiến bạn bị bế tắc, choáng ngợp và mất kiểm soát. Bạn có thể cảm thấy tội lỗi và thấy mình như gánh nặng với người khác. Bạn bị vô vọng và tự thuyết phục bản thân rằng cuộc sống sẽ chẳng bao giờ tốt lên.

Suicidal thoughts are most often caused by the culmination of these factors, which leaves you feeling trapped, overwhelmed, and out of control. You may feel guilty and as though you are a burden to others. You may be hopeless and convinced that your life will never get better.

Các yếu tố nguy cơ cấu thành tự sát bao gồm: Risk factors for completing suicide include:

– Được tiếp cận với súng hoặc các phương tiện chết người khác. Access to firearms or other lethal means

– Đã từng cố tự sát trước đó. Prior suicide attempts

– Gặp phải yếu tố gây căng thẳng lớn trong cuộc sống. Significant life stressors

– Rối loạn sử dụng chất. Substance use disorders

Dù bạn có lên kế hoạch tự sát hay không thì ý tưởng tự sát chủ động cần được cân nhắc nghiêm túc. Nghiên cứu chỉ ra rằng khi ai đó cố tự giết mình thì quá trình ra quyết định trong họ cũng bị thay đổi. Nếu bạn hay người thân đang có suy nghĩ tự sát hoặc cho thấy dấu hiệu lên kế hoạch tự sát, hãy tìm kiếm giúp đỡ ngay lập tức.

Whether or not you have made a plan for suicide, the thoughts associated with active suicidal ideation must be taken seriously. Research shows that decision-making processes are altered when someone attempts suicide.4 If you or a loved one is experiencing suicidal thoughts or showing signs of planning suicide, reach out for help immediately.

Trầm cảm dạng điển hình và Rối loạn lưỡng cực. Major Depression vs. Bipolar Depression

Rối loạn lưỡng cực có điểm tương đồng với trầm cảm dạng điển hình. Sự khác biệt chính là nếu bạn mắc rối loạn lưỡng cực và đang trải qua đợt trầm cảm (rối loạn lưỡng cực là các đợt hưng – trầm cảm đan xen nhau – ND), có lẽ bạn sẽ xuất hiện nhiều triệu chứng “hỗn hợp” hơn với người mắc trầm cảm đơn cực. Đợt xuất hiện rối loạn lưỡng cực hỗn hợp sẽ xuất hiện cảm giác bồn chồn (cả thể chất và tinh thần), dễ cáu bẳn, hay tức giận và lo âu.

Bipolar depression is similar to major depression. The main difference is that if you have bipolar disorder and are experiencing a depressive episode, you may be more likely than a person with unipolar depression to have “mixed” symptoms.5 A mixed episode of bipolar disorder can include agitation (both mental and physical), irritability, anger, and anxiety.

Những triệu chứng đơn lẻ hiếm khi xuất hiện; thay vào đó, có nhiều nhóm triệu chứng khác nhau sẽ cùng hiện diện. Khi bạn đang trong một đợt trầm cảm của rối loạn lưỡng cực, bạn có thể xuất hiện bất kỳ hoặc tất cả những nhóm triệu chứng dưới đây.

Single symptoms are rarely present; rather, there are different groups of symptoms that are common. When you are going through a depressive episode in bipolar disorder, you may fall into any or all of the following symptom groups.5

Nhóm 1 – Những thay đổi trong mức độ hoạt động. Group 1—Changes in Activity Levels

– Mệt mỏi. Fatigue

– Mất ngủ. Insomnia

– Ngủ mê man. Lethargy

– Không còn hứng thú với những hoạt động yêu thích. Loss of interest in pleasurable activities

– Co rụt khỏi xã hội. Social withdrawal

Nhóm 2 – Những thay đổi thực thể. Group 2—Physical Changes

– Kích động tâm thần vận động. Psychomotor agitation

– Ngủ nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường. Sleeping more or less than usual

– Đau nhức không giải thích được. Unexplained aches and pains

Nhóm 3 – Đau đớn tinh thần. Group 3—Emotional Pain

– Khóc lóc không rõ lý do. Crying for no apparent reason

– Thất vọng và/hoặc vô vọng. Despair and/or hopelessness

– Cảm thấy bất lực. Feelings of helplessness

– Mất đi lòng tự trọng. Loss of self-esteem

– Buồn bã trong khoảng thời gian dài. Sadness for extended periods of time

Nhóm 4 – Tâm trạng bất ổn. Group 4—Difficult Moods

– Hay lúng túng. Agitation

– Tức giận. Anger

– Dễ cáu bẳn. Irritability

– Lo âu/Lo lắng. Worry/anxiety

Nhóm 5 – Thay đổi trong dạng thức suy nghĩ. Group 5—Changes in Thought Patterns

– Khó tập trung. Difficulty concentrating

– Thiếu tổ chức. Disorganization

– Hay do dự. Indecision

– Không còn quan tâm đến ngoại hình, sức khỏe, hoặc vệ sinh. Loss of interest in appearance, health, or hygiene

– Trí nhớ gặp vấn đề. Memory problems

Sự kết hợp các triệu chứng có thể khác nhau tùy người và không có nghĩa là họ bị trầm cảm nhiều hơn hay ít hơn những người khác. Cũng có thể người bệnh sẽ có các triệu chứng kết hợp trong các đợt trầm cảm hoặc hưng – trầm cảm hỗn hợp những lại không có suy nghĩ tự sát.

The combination of symptoms may be different from one person to the next and doesn’t mean they’re more or less depressed than someone else. It’s also possible to have a combination of symptoms during a mixed or depressive episode that does not include suicidal thoughts.5

Kiểm soát các suy nghĩ tự sát. Managing Suicidal Thoughts

Nếu bạn hay người thân có suy nghĩ tự sát, tìm kiếm giúp đỡ là điều quan trọng. Ai cũng được, dù đó là một người đáng tin trong gia đình, một người bạn, một bác sĩ hay một chuyên gia sức khỏe tâm thần, bạn vốn không cần (và không nên) đối mặt với những cảm xúc này một mình.

If you or someone you care about is having suicidal thoughts, it’s very important that you seek help.6 Whether it’s a trusted family member, friend, doctor, or mental health professional, these feelings do not have to be (and shouldn’t have to be) faced alone.

Trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, và những bệnh lý tâm thần khác có thể được chữa trị. Nếu bạn đang đối mặt với nhóm bệnh này, nên biết rằng có nhiều nguồn tài nguyên, như các tài nguyên trực tuyến và những nhóm hỗ trợ trực tiếp. Nếu bạn đang giúp người thân bị mắc một bệnh lý tâm thần, thì vẫn có những nhóm hỗ trợ cả cho người chăm sóc người bệnh.

Depression, bipolar disorder, and other mental illnesses can be treated.7 If you are trying to cope with mental illness know that there are resources, such as online and in-person support groups, that may be able to help. If you are helping a loved one who is dealing with mental illness, there are also support groups for caregivers that can offer resources.

Tìm giúp đỡ ở đâu? Where to Reach Out

Nếu bạn liên tục suy nghĩ về chết và cái chết, hãy tìm đến một ai đó trong cuộc sống, người thực sự đáng tin cậy và có lòng yêu thương. Nếu bạn không có ai đó như vậy trong gia đình hay trong nhóm bạn bè, hãy tìm kiếm những người khá trong cộng đồng, như thầy tu, tư vấn viên, và các nhân viên y tế.

If you are having persistent thoughts about death and dying, reach out to someone in your life who is trustworthy and compassionate. If you don’t have someone in your family or group of friends that you can talk to, look to others in your community, such as clergy, counselors, and health care providers.

Có lẽ bạn sẽ e dè không dám trao đổi cởi mở về chuyện tự sát, vì chủ đề này đôi lúc bị xem là cấm kỵ và vẫn còn một sự kỳ thị sâu rộng liên quan đến các bệnh lý tâm thần. Tuy nhiên, nếu ai đó bạn yêu thương bị trầm cảm và bạn lo lắng họ sẽ tự sát thì việc trực tiếp hỏi xem họ có suy nghĩ về việc tự làm hại bản thân hay không là điều quan trọng.

You may be hesitant to talk about suicide openly, as the topic is sometimes considered taboo and there is a pervasive stigma attached to mental illness.6 However, if someone you love is depressed and you are concerned they are suicidal, it’s important that you ask them directly if they are thinking about harming themselves.

Đi ngược lại với niềm tin của số đông, việc hỏi han này không “gieo mầm mống” ý tưởng tự sát trong đầu đối phương. Thay vào đó, nó giúp đối phương biết rằng bạn quan tâm đến họ và sẵn lòng giúp đỡ.

Despite popular belief, asking about someone’s intentions does not “plant” the idea of suicide in their head.4 Rather, it lets the person know that you care about them and are ready to help.

Nếu người thân thừa nhận họ có muốn tự sát, có suy nghĩ về cái chết hoặc lên kế hoạch dựa theo những suy nghĩ này, thì điều đầu tiên bạn cần làm là đảm bảo họ an toàn. Từ đó, bạn có thể tìm kiếm những nguồn lực hỗ trợ thích hợp.

If your loved one admits they are feeling suicidal, having thoughts about death, or making plans based on those thoughts, the first thing you need to do is make sure they are safe. From there, you can reach out to the appropriate resources for help.6

Tránh hành động bốc đồng. Avoiding Impulsivity

Nếu bạn đang có suy nghĩ tự sát hay cảm thấy mình ước gì mình chết đi cho rồi, hãy tránh thực hiện những hành động bốc đồng hoặc làm liều. Mặc dù những cảm xúc trong bạn có lẽ khá sâu sắc và khó chịu, nhưng hãy cố nhớ rằng những cảm xúc này rồi sẽ qua đi.

If you are having thoughts of suicide or feeling that you wish you were dead, avoid making any impulsive decisions or taking drastic actions. While the feelings you are having may be intense and distressing, try to remember that they will pass.

Nếu bạn cảm thấy mình không thể kiểm soát cuộc sống ngay thời điểm hiện tại và mọi thứ sẽ chẳng thể nào tốt lên, thì hãy luôn nhớ rằng những cảm xúc và cảm giác này không kéo dài mãi và chúng hoàn toàn có thể thay đổi.

If you feel that you are not in control of your life at the moment and that things will never get better, keep in mind that feelings and emotions do not last forever and can change.6

Khi bạn bị trầm cảm, sẽ rất khó để bạn nhận ra mình vẫn có ảnh hưởng lên người khác. Tác động lan tỏa từ hành động của bạn có thể được cảm nhận trong đời sống cá nhân và công việc của bạn, trường học, và trong cộng đồng nơi bạn sinh sống. Tưởng như không thể nhìn ra hay cảm nhận được, nhưng thực sự trong cuộc sống vẫn có người quan tâm bạn thực sự.

When you are depressed it can be difficult to recognize that you have an impact on others. The ripple effect of your actions is felt throughout your personal and professional life, your school, and your community. It may not seem or feel like it, but there are people in your life who care about you.

Nếu bạn tìm đến họ, khả năng cao là họ sẽ rất sẵn lòng hỗ trợ bạn. Thậm chí nếu những người trong cuộc sống của bạn không biết làm thế nào để giúp bạn thì họ vẫn có thể ở bên cạnh bạn trong quá trình bạn đi tìm kiếm những nguồn hỗ trợ, tài nguyên và điều trị mà bạn cần.

If you reach out to them, chances are they will be more than willing to support you. Even if the people in your life aren’t sure how to help, they can be present with you as you work to identify the resources, support, and treatment that you need.

Bạn sẽ luôn được giúp đỡ. Help is Available

Nếu bạn đang có suy nghĩ về cái chết hay nghĩ rằng mình sẽ chết, nhưng không có kế hoạch nghiêm túc nào để hại bản thân, hãy gọi cho bác sĩ hay trị liệu viên càng sớm càng tốt. Những cảm xúc và suy nghĩ này có thể là một dấu hiệu cho thấy bạn đang gặp phải một rối loạn tâm thần chưa được chẩn đoán.

If you are having thoughts of death and dying, but no immediate plans to harm yourself, call your doctor or therapist as soon as possible.2 These feelings and thoughts may be a sign that you have a mental health disorder that hasn’t been diagnosed yet.

Nếu bạn đã từng bị chẩn đoán mắc một bệnh lý tâm thần, thì việc có cảm giác với tự sát có thể cho thấy bạn cần phải điều chỉnh lại phác đồ điều trị. Bạn có thể cần phải thay đổi hoặc tăng lượng thuốc điều trị, bắt đầu tham gia tâm lý trị liệu hoặc tiến hành điều trị tâm thần nội trú/ngoại trú.

If you have already been diagnosed with a mental health condition, feeling suicidal can indicate you need to adjust your treatment. You may need to change or increase your medication, begin psychotherapy, or pursue inpatient/outpatient mental health treatment.

Tham khảo. Article Sources

Major Depression. National Institute of Mental Health. Updated February 2019.

Suicide. National Institute of Mental Health. Updated April 2019.

Simon RI. Passive Suicidal Ideation: Still a High-Risk Clinical Scenario. Current Psychiatry. 2014;13(3):13–15.

Hadlaczky G, Hökby S, Mkrtchian A, et al. Decision-Making in Suicidal Behavior: The Protective Role of Loss Aversion. Frontiers in Psychiatry. 2018;9. doi:10.3389/fpsyt.2018.00116

Bipolar Disorder. National Institute of Mental Health. Revised April 2016.

Suicide Prevention. National Institute of Mental Health. Revised July 19, 2019.

Norris D, Clark MS. Evaluation and Treatment of the Suicidal Patient. American Family Physician. 2012 Mar 15;85(6):602–605.

Nguồn: https://www.verywellmind.com/symptoms-of-bipolar-depression-379840

Như Trang.