Thái độ được hình thành từ đâu? Tại sao một số người lại trở thành những người lãnh đạo tài ba? Thành kiến hình thành như thế nào và làm thế nào để vượt qua nó? Đây chỉ là một số trong vô vàn các vấn đề trong lĩnh vực tâm lý học xã hội. Các nhà tâm lý học xã hội giải quyết các vấn đề có ảnh hưởng đáng kể lên sức khỏe và hạnh phúc của mỗi cá nhân, từ việc hiểu lý do gây ra những hành vi bắt nạt và hung hăng đến việc phân tích lý do tại sao con người không chìa tay giúp đỡ những người trong hoàn cảnh khó khăn.
What is it that shapes our attitudes? Why are some people such great leaders? How does prejudice develop, and how can we overcome it? These are just a few of the big questions of interest in the field of social psychology. Social psychologists tackle issues that can have a significant impact on individual health and well-being, from understanding why bullying behavior and aggression take place to analyzing why people sometimes fail to help individuals in need.
Tâm lý học xã hội là gì? What Is Social Psychology?
Theo nhà tâm lý học Gordon Allport, tâm lý học xã hội là một ngành học sử dụng các phương pháp khoa học “để nắm bắt và giải thích cách mà sự tồn tại của những người khác (dù có thực, tưởng tượng ra hay ngụ ý) gây ảnh hưởng lên suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của một cá nhân nào đó.” Về cơ bản, tâm lý học xã hội tập trung vào nắm bắt sự tác động của môi trường xã hội lên các hành vi của mỗi cá nhân.
According to psychologist Gordon Allport, social psychology is a discipline that uses scientific methods “to understand and explain how the thoughts, feelings, and behavior of individuals are influenced by the actual, imagined, or implied presence of other human beings.” Essentially, social psychology is all about understanding how each person’s individual behavior is influenced by the social environment in which that behavior takes place.
Bạn cũng biết rằng những người xung quanh có thể ảnh hưởng lớn lên cách bạn hành động và những lựa chọn của bạn. Xem xét sự khác nhau trong cách bạn cư xử khi ở một mình với khi ở cùng người khác trong một căn phòng. Những quyết định bạn đưa ra và hành vi bạn thực hiện phụ thuộc không chỉ vào số lượng người có mặt mà còn vào loại/nhóm người bạn tương tác cùng. Ví dụ, bạn có thể hành xử khác khi bạn đang ở chung với một nhóm bạn thân so với khi bạn ở trong một nhóm những người đồng nghiệp hay các sếp.
You probably already realize that other people can have a dramatic influence on the way you act and the choices you make. Consider how you might behave in a situation if you were all alone versus if there were other people in the room. The decisions you make and the behaviors you exhibit might depend on not only how many people are present but exactly who you are around. For example, you are likely to behave much differently when you are around a group of close friends than you would around a group of colleagues or supervisors from work.
Tâm lý học xã hội đi xem xét khá nhiều vấn đề xã hội, bao gồm: Social psychology looks at a wide range of social topics, including:
– Hành vi nhóm. Group behavior
– Nhận thức xã hội. Social perception
– Sự lãnh đạo. Leadership
- Hành vi phi ngôn ngữ. Nonverbal behavior
– Sự tuân theo. Conformity
– Sự hung hăng. Aggression
– Thành kiến. Prejudice
Một lưu ý quan trọng là tâm lý học xã hội không chỉ đào sâu vào các ảnh hưởng từ xã hội. Nhận thức xã hội và tương tác xã hội đóng vai trò mấu chốt trong việc nắm và hiểu rõ hành vi xã hội. Cách ta nhìn nhận người khác (và cách ta nghĩ họ nhìn nhận chúng ta) cũng đóng một vai trò lớn quyết định các hành động và quyết định ta đưa ra. Hãy nghĩ về việc bản thân bạn đôi lúc cũng có những hành động khác thường hơn trong bối cảnh đông người so với lúc bạn ở nhà một mình. Ở nhà bạn có thể la hét ồn ào nhưng khi ở chỗ đông người, bạn có thể dè dặt và kín đáo hơn nhiều.
It is important to note that social psychology is not just about looking at social influences. Social perception and social interaction are also vital to understanding social behavior. The way that we see other people (and the way we think they see us) can play a powerful role in a wide variety of actions and decisions. Just think for a moment about how you sometimes act differently in a public setting than you might if you were at home by yourself. At home you might be loud and rambunctious, while in public you might be much more subdued and reserved.
Tại sao lại như vậy? Vì những người xung quanh hình thành các suy nghĩ, cảm xúc, tâm trạng, thái độ và nhận thức trong chúng ta. Sự có mặt của những người khác có thể tạo nên sự khác biệt trong cách bạn đưa ra lựa chọn và hành động.
Why is this? Because the people around us shape our thoughts, feelings, moods, attitudes, and perceptions. The presence of other people can make a difference in the choices we make and the actions we take.
Mặc dù tâm lý học xã hội có vẻ là một lĩnh vực khá mang tính học thuật, nhưng nghiên cứu thực hiện trong mảng này thực sự có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ lên cách ta nắm bắt những vấn đề khác nhau của sức khỏe tâm thần và những thứ tạo nên cuộc sống hạnh phúc toàn diện.
While social psychology tends to be an academic field, the research that social psychologists perform can and does have a powerful influence on our understanding of various aspects of mental health and wellbeing.
Ví dụ, nghiên cứu về sự tuân theo đã góp phần giúp ta hiểu được tại sao thiếu niên lại tốn nhiều thời gian và công sức để hòa nhập với nhóm của mình đến như thế – đến nỗi có khi hao tổn cả đến sức khỏe và cuộc sống của bản thân. Từ đó, các nhà tâm lý học có thể phát triển các cách thức tiếp cận điều trị và chương trình chăm sóc sức khỏe công, hướng đến giúp đỡ các thanh thiếu niên chống lại các hành vi tiềm ẩn nhiều nguy hại như hút thuốc lá, uống rượu bia và lạm dụng các chất ma túy.
For example, research on conformity has contributed to our understanding of why teenagers sometimes go to such great lengths to fit in with their social group—sometimes to the detriment of their own health and wellness. As a result, psychologists are able to develop public health programs and treatment approaches aimed at helping teenagers resist potentially harmful behaviors such as smoking, drinking, and substance use.
Tâm lý học xã hội thu hút sự chú ý của con người theo cách nào? How Did People Become Interested in Social Psychology?
Mặc dù Plato đã nhắc đến ý tưởng về “tâm lý đám đông”, và những khái niệm như tính lười biếng xã hội và Hỗ trợ xã hội đã được giới thiệu vào cuối những năm 1980, nhưng mãi đến sau Thế chiến thứ 2 thì các nghiên cứu chính thức về tâm lý học xã hội mới bắt đầu xuất hiện.
While Plato referred to the idea of the “crowd mind,” and concepts such as social loafing and social facilitation were introduced in the late 1800s, it wasn’t until after World War II that research on social psychology began in earnest.
Cuộc thảm sát Holocaust (Thảm sát chủng tộc Do Thái) đã khơi mào cho các nghiên cứu về tác động của các ảnh hưởng xã hội, sự tuân theo và sự nghe lời. Các nhà tâm lý học xã hội luôn canh cánh trong đầu mình câu hỏi về điều gì lý giải tại sao lại có nhiều người tham gia thực hiện những hành động đáng ghê sợ và độc ác đến như vậy? Và có phải là con người ta chỉ tuân theo mệnh lệnh và cúi đầu trước những áp lực xã hội, hay còn có nguồn căn nào khác thúc đẩy con người thực hiện những hành vi tàn ác như vậy?
The horrors of the Holocaust led researchers to study the effects of social influence, conformity, and obedience. What could explain why so many people participated in such terrible and evil actions, social psychologists wondered? Were people only following orders and bowing to social pressure, or were there some other forces at work that led people to engage in such devastating actions?
Bằng cách đi sâu tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi này, các nhà tâm lý học xã hội đã có thể hiểu rõ thêm về sức mạnh của các yếu tố thúc đẩy từ xã hội như quyền lực, sự phục tùng và sự vâng lời.
By investigating these questions, social psychologists were able to gain a greater understanding of the power of societal forces such as authority, compliance, and obedience.
Ví dụ, nhà tâm lý học xã hội Stanley Milgram đã có thể mô tả chính xác mức độ vâng lời của con người trước các thế lực nắm quyền. Trong chuỗi thí nghiệm nổi tiếng của mình, Milgram và cộng sự đã ra lệnh cho những người tham gia thí nghiệm thực hiện một hành động mang tính nguy hiểm cao đó là gây sốc điện lên người khác. Trong thực tế, các cơn shock điện này chỉ là giả và những người bị gây sốc chỉ giả vờ đau đớn khi bị xung điện phóng vào người – nhưng có tới 65% những người tham gia thí nghiệm đã gây sốc điện ở mức cao nhất cho người khác đơn giản chỉ bởi người khác ra lệnh cho họ làm như vậy.
Social psychologist Stanley Milgram, for example, was able to demonstrate just how far people are willing to go to obey authority figures. In a series of now infamous experiments, Milgram and his colleagues ordered study participants to deliver what they believed was a potentially dangerous shock to another person. In reality, the shocks were not real and the other individual was only pretending to be hurt by the electrical pulses—but a whopping 65 percent of those who took part in the study delivered the maximum level of shock simply because an authority figure told them to do so.
Tâm lý học xã hội tiếp tục phát triển trong suốt thế kỷ XX, các nghiên cứu truyền cảm hứng được thực hiện khắp nơi, góp phần giúp con người hiểu rõ hơn các trải nghiệm và hành vi mang tính xã hội. Thế giới nơi ta tương tác với xã hội là một phần to lớn không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi người, chính vì vậy cũng không có gì đáng ngạc nhiên khi nhiều người tỏ ra thích thú đề tài này đến vậy.
Social psychology has continued to grow throughout the twentieth century, inspiring research that has contributed to our understanding of social experience and behavior. Our social world makes up such a tremendous part of our lives, so it is no wonder that this topic is so fascinating to many.
Tâm lý học xã hội khác với những ngành khác như thế nào? How Is Social Psychology Different From Other Disciplines?
Việc phân biệt tâm lý học với các ngành tương tự khác là điều rất quan trọng. Tâm lý học xã hội thường bị nhầm lẫn với hiểu biết thông thường, tâm lý học nhân cách và xã hội học. Vậy điều gì làm nên sự khác biệt của tâm lý học xã hội? Không giống như những người có hiểu biết thường thức cao, họ dựa trên những sự quan sát mang tính truyền miệng và các cách hiểu mang tính chủ quan, các nhà tâm lý học xã hội sử dụng các phương pháp khoa học để nghiên cứu thực nghiệm các hiện tượng xã hội. Các nhà nghiên cứu không chỉ đưa ra những phỏng đoán và giả định về hành vi của con người, họ còn nghĩ ra và tiến hành thí nghiệm để chỉ ra mỗi quan hệ giữa các yếu tố khác nhau.
It is important to differentiate social psychology from a few similar and related subjects. Social psychology is often confused with folk wisdom, personality psychology, and sociology. What makes social psychology different? Unlike folk wisdom, which relies on anecdotal observations and subjective interpretation, social psychology employs scientific methods and the empirical study of social phenomena. Researchers do not just make guesses or assumptions about how people behave; they devise and carry out experiments that help point out relationships between different variables.
Tâm lý học về nhân cách tập trung vào từng đặc tính, suy nghĩ mang tính cá nhân riêng rẽ còn tâm lý học xã hội thì tập trung vào các tình huống nơi con người tương tác với nhau. Các nhà tâm lý học xã hội tập trung đi sâu nghiên cứu sự tác động của môi trường xã hội và tương tác nhóm lên thái độ và hành vi của con người.
While personality psychology focuses on individual traits, characteristics, and thoughts, social psychology is focused on situations. Social psychologists are interested in the impact that the social environment and group interactions have on attitudes and behaviors.
Cuối cùng, ta cần phân biệt tâm lý học xã hội và xã hội học. Đúng là có khá nhiều điểm tương đồng giữa hai ngành này nhưng xã hội học có xu hướng xem xét các hành vi và sự ảnh hưởng mang tính xã hội ở một mức độ rộng, khái quát. Các nhà xã hội học quan tâm đến các thể chế và các nền văn hóa ảnh hưởng đến cách con người cư xử. Thay vào đó, các nhà tâm lý học tập trung vào các yếu tố liên quan đến hoàn cảnh gây ảnh hưởng lên các hành vi xã hội. Mặc dù cả tâm lý học xã hội lẫn xã hội học đều nghiên cứu những chủ đề tương đồng nhưng mỗi ngành lại có những câu hỏi nghiên cứu từ những quan điểm và góc nhìn khác nhau.
Finally, it is important to distinguish between social psychology and sociology. While there are many similarities between the two, sociology tends to look at social behavior and influences at a very broad-based level. Sociologists are interested in the institutions and cultures that influence how people behave. Psychologists instead focus on situational variables that affect social behavior. While psychology and sociology both study similar topics, they are looking at these questions from different perspectives.
Kết luận. A Word From Verywell
Điều gì khiến tâm lý học xã hội trở thành một ngành quan trọng? Cứ nhìn vào một trang của tờ báo hằng ngày bạn sẽ thấy các vấn đề xã hội có ảnh hưởng to lớn lên đời sống của mỗi người như thế nào. Bằng cách nắm rõ những vấn đề này, các nhà tâm lý học có thể tìm kiếm nhiều cách thức khác nhau để phòng ngừa, xác định và tìm ra biện pháp khắc phục các vấn đề đó. Các nhà tâm lý học xã hội tập trung vào các vấn đề xã hội có ảnh hưởng sâu sắc lên đời sống toàn diện của mỗi cá nhân cũng như sức khỏe của toàn xã hội nói chung, bao gồm các vấn đề như lạm dụng chất, tội phạm, thành kiến, Lạm dụng/bạo lực gia đình, y tế công cộng, hiện tượng bắt nạt và tính hung hăng.
What makes social psychology such an important topic? A quick glimpse at the daily news shows just how profoundly social problems can impact people’s lives. By better understanding these issues, psychologists can look for ways to prevent, identify, and remedy such problems. Social psychologists focus on societal concerns that have a powerful influence on individual wellbeing as well as the health of society as a whole, including problems such as substance use, crime, prejudice, domestic abuse, public health, bullying, and aggression.
Các nhà tâm lý học xã hội thường không làm việc trực tiếp trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần nhưng kết quả từ những nghiên cứu của họ có tầm ảnh hưởng đáng kể lên cách các nhà tâm lý học và các chuyên gia trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần xử lý các hành vi bị tác động bởi các nhân tố về mặt xã hội. Ví dụ, các chương trình y tế công cộng thường dựa trên các kỹ thuật thuyết phục do các nhà tâm lý học xã hội tìm ra để khuyến khích mọi người duy trì những hành vi tích cực và hạn chế các vi có hại.
Social psychologists typically do not work directly in the field of mental health, but the results of their research do have a significant influence on how psychologists and mental health professionals treat behaviors that are influenced by social factors. Public health programs, for example, often rely on persuasion techniques identified by social psychologists to encourage people to engage in healthy behaviors while avoiding potentially dangerous ones.
Nguồn: https://www.verywell.com/social-psychology-4013821
Như Trang.
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 