Rối loạn lo âu xã hội (SAD)

Rối loạn lo âu xã hội (RLLAXH) là một bệnh lý tâm thần phổ biến nhưng vẫn chưa nhận được sự quan tâm thích đáng, với đối tượng mắc trải dài trên nhiều nhóm tuổi và nhiều nền văn hóa khác nhau. Nếu bạn hay người quen bị chẩn đoán mắc RLLAXH hoặc có thể đang có một số triệu chứng của rối loạn này, việc tìm hiểu thông tin về nó là một việc làm cần thiết và hữu ích.

Social anxiety disorder (SAD) is a common but under-diagnosed mental health condition experienced across different age groups and cultures. If you or someone you know has been diagnosed with SAD or you think you may be experiencing symptoms of the disorder, learning more about what to expect can help.

Rối loạn lo âu xã hội là gì? What Is Social Anxiety Disorder?

Những người bị mắc RLLAXH thường có những nỗi sợ quá mức bình thường khi bị người khác nhìn thấy, bị nhận xét hay cảm thấy xấu hổ bất thường, thậm chí tự hạ thấp/làm bẽ mặt bản thân.

People with SAD have an irrational fear of being watched, judged, or of embarrassing or humiliating themselves.

Cảm giác lo âu và bực dọc trở nên quá mức cho phép, gây ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày.

The anxiety and discomfort become so extreme that it interferes with daily functioning.

RLLAXH là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất với 13% dân số mắc ở bất kỳ độ tuổi nào.

SAD is one of the most common mental disorders, with up to 13 percent of the general population experiencing symptoms at some point in their life. While it can be a debilitating disorder, with appropriate treatment recovery is possible.

Nguyên nhân. Causes

RLLAXH thường bắt đầu vào thời thanh thiếu niên mặc dù trong thực tế, bệnh có thể được nhen nhóm từ thời thơ ấu.

Social anxiety disorder usually begins in the teenage years although it may start in childhood.

Mặc dù chưa rõ nguyên nhân thật sự là gì nhưng nhiều quan điểm thống nhất rằng căn bệnh này là kết quả từ sự kết hợp của cả các yếu tố di truyền và môi trường.

While the exact cause of SAD is unknown, it is believed to result from a combination of both genetic and environmental factors.

Sự mất cân bằng giữa các chất hóa học trong não cũng có liên hệ với RLLAXH. Ví dụ, sự mất cân bằng của chất dẫn truyền thần kinh serotonin, một chất hóa học điều hòa tâm trạng và cảm xúc, có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh.

Imbalances in brain chemistry have been linked to SAD. For example, an imbalance in the neurotransmitter serotonin, a brain chemical that regulates mood and emotions, may play a role in the development of social anxiety disorder.

Hoạt động quá mức của hạch hạnh nhân trong não cũng được cho là có liên hệ với chứng lo âu xã hội. Nỗi sợ của người mắc RLLAXH bị phóng đại quá mức mỗi khi bản thân họ tương tác xã hội và rồi cứ theo chu trình đó, lo âu ngày càng trầm trọng hơn.

Over-activity of a structure in the brain called the amygdala has also been linked to social anxiety. People with SAD may be predisposed to an exaggerated fear response and, in turn, increased anxiety.

Một vài nhân tố từ môi trường sống có thể làm bệnh nặng thêm. Bao gồm các yếu tố sau:

Several environmental factors may also increase your risk of developing SAD. These include but are not limited to:

– Có cha mẹ quá bảo bọc, quá kiểm soát hoặc chỉ trích con cái. having an overly critical, controlling, or protective parent

– Hay bị bắt nạt hoặc trêu chọc khi còn bé. being bullied or teased as a child

– Gia đình xung đột hoặc bị lạm dụng tình dục. family conflict or sexual abuse

– Khi còn bé có tính hay nhút nhát, ngượng ngùng hoặc lãnh đạm. a shy, timid, or withdrawn temperament as a child

Triệu chứng. Symptoms

Những người mắc RLLAXH biết nỗi sợ của mình có phần quá mức so với bình thường, nhưng bản thân họ lại không thể kiểm soát sự lo âu và sợ hãi của bản thân. Sự lo âu có thể hướng cụ thể đến một dạng tình huống xã hội hay công việc nào đó, hoặc cũng có thể chung chung cho mọi hoàn cảnh.

People with social anxiety disorder know that their fear is out of proportion to the actual situation, but they are still unable to control their anxiety. The anxiety may be specific to one type of social or performance situation, or it may occur in all situations.

Một số tình huống mang tính nhạy cảm và kích thích cao có thể kể đến như tương tác với người lạ, giao tiếp bằng mắt và bắt đầu các cuộc trò chuyện. Người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng về nhận thức, thể chất và hành vi trước, trong và sau khi các tình huống tương tác xã hội này diễn ra.

Some of the situations that are common triggers include interacting with strangers, making eye contact, and initiating conversations. People with social anxiety disorder may experience cognitive, physical, and behavioral symptoms before, during, and after these social and performance situations.

Ví dụ về các triệu chứng nhận thức: Examples of cognitive symptoms:

– Sợ khi gặp phải những người không quen biết. fearing situations where you don’t know other people

– Lo lắng về việc bị người khác bình phẩm. worrying that you will be judged by others

– Sợ bị bẽ mặt hay sỉ nhục. fear of becoming embarrassed or being humiliated

– Nghĩ rằng người khác sẽ biết mình đang lo âu và bất an. thinking that others will notice your anxiety

Ví dụ về các triệu chứng cơ thể: Examples of physical symptoms:

– Đỏ mặt. blushing

– Mồ hôi đầm đìa. profuse sweating

– Tay run. trembling hands

– Căng cơ. muscle tension

– Tim đập nhanh. racing heart

Ví dụ về triệu chứng hành vi: Examples of behavioral symptoms:

– Tránh tham gia các hoạt động xã hội/biểu diễn. avoiding social/performance activities

– Tìm cách bỏ đi/trốn chạy. leaving/escaping situations

– Có các hành vi bảo vệ/bảo hộ bản thân.­ using safety behaviors

Chẩn đoán. Diagnosis

RLLAXH được xem là một bệnh lý tâm thần có thể chẩn đoán được theo Cẩm nang Số liệu Chẩn Đoán các Rối loạn tâm thần – DSM5. Nó cũng được xếp một nhóm bệnh lý tâm thần trong Tiêu chuẩn Phân loại các Vấn đề Sức khỏe Tâm thần – ICD10 do Tổ chức Y Tế Thế giới (WHO) phát hành.

Social anxiety disorder is recognized as a diagnosable mental illness in the fifth edition of the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V). It is also classified as an illness within the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10), which is published by the World Health Organization (WHO).

RLLAXH nói chung được chẩn đoán thông qua cuộc phỏng vấn giữa bệnh nhân và bác sĩ, tại đây, bac sĩ sẽ hỏi một số câu hỏi liên quan đến triệu chứng bệnh nhân gặp phải.

SAD is generally diagnosed through a clinical interview with a mental health professional in which one is asked a number of questions related to their symptoms.

Để xác định mắc rối loạn này, đối tượng cần đáp ứng được một số tiêu chuẩn chẩn đoán cụ thể. Nỗi sợ hãi phải trầm trọng đến mức gây ảnh hưởng đáng kể lên cuộc sống hằng ngày, công việc, học tập, các mối quan hệ hoặc đối tượng gặp phải nhiều nỗi đau về thể xác và tinh thần nghiêm trọng vì các triệu chứng đó.

In order to receive a diagnosis, a person must meet a number of specific diagnostic criteria. Fear must also be so severe that it significantly impedes daily life, schoolwork, jobs, relationships, or one experiences serious distress about their symptoms.

Tùy thuộc vào việc các triệu chứng lại lặp ở một số tình huống nhất định hay toàn bộ mọi khía cạnh của cuộc sống mà người bệnh sẽ được chẩn đoán đoán mắc RLLAXH dạng lan tỏa hay dạng đặc thù.

Depending on whether symptoms are experienced in only a few situations or in most areas of life, one may be diagnosed with either generalized or specific SAD.

Điều trị. Treatment

Hình thức điều trị dựa trên bằng chứng phổ biến nhất dành cho chứng RLLAXH là kết hợp điều trị bằng thuốc với liệu pháp nhận thức hành vi (CBT). Kết hợp hai hình thức này mới mang đến kết quả tốt nhất. Ngoài CBT, một số các liệu pháp khác cũng được áp dụng, dưới hình thức cá nhân lẫn tư vấn nhóm.

The most commonly used evidence-based treatments for social anxiety disorder are medication and cognitive-behavioral therapy (CBT). Often these two forms of treatment are used together for best results. In addition to CBT, there are a number of other types of therapy that may be used, either in an individual or group format.

Các loại thuốc được sử dụng để điều trị RLLAXH: Medications used to treat SAD:

– Thuốc an thần benzodiazepine. benzodiazepines

– Thuốc ức chế Beta. beta blockers

– Thuốc ức chế oxid monoamin. monoamine oxidase inhibitors (MAOIs)

– Thuốc ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonin. selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)

– Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine. selective serotonin norepinephrine reuptake inhibitors (SNRIs)

Các liệu pháp trao đổi tâm lý trong điều trị RLLAXH: Talk therapies used in the treatment of SAD:

– Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT). cognitive-behavioral therapy (CBT)

– Liệu pháp tâm động học. ­psychodynamic therapy

– Liệu pháp trò truyện tương tác liên nhân. interpersonal therapy (IPT)

– Liệu pháp cảm xúc hành vi hợp lý. rational emotive behavior therapy (REBT)

­- Liệu pháp chấp nhận và cam kết. acceptance and commitment therapy (ACT)

Ngoài điều trị bằng thuốc và tâm lý trị liệu, một số người cũng dùng các hình thức điều trị thay thế như bổ sung thực phẩm chức năng hoặc thôi miên. Nói chung, vẫn chưa có các nghiên cứu khoa học nào chứng minh tính hiệu quả của các hình thức thay thế trên đối với chứng RLLAXH.

In addition to medication and therapy, some people use alternative treatments such as dietary supplements or hypnotherapy. In general, research evidence does not yet exist to support the use of alternative treatments for SAD.

Các chiến lược tự lực (dựa vào bản thân). Self-Help Strategies

Các chiến lược tự lực dành cho người mắc RLLAXH có thể khá hiệu quả, hỗ trợ cho hình thức điều trị truyền thống, giúp giảm các triệu chứng. Ví dụ về các chiến lược này:

Self-help strategies for social anxiety disorder can be useful as an add-on to traditional treatment or for relieving mild symptoms. Examples of strategies include the following:

– Kỹ thuật thư giãn, như hít thở sâu, hình ảnh tưởng tượng có hệ thống, kỹ thuật giảm stress và thư giãn cơ tịnh tiến. relaxation techniques, such as deep breathing, guided imagery, autogenic training, and progressive muscle relaxation

– Kiểm soát các suy nghĩ tiêu cực và thay thế bằng những suy nghĩ hữu ích hơn. monitoring your own negative thoughts and replacing them with more helpful ones

– Để bản thân từ từ tiếp xúc với những tình huống gây lo âu/sợ hãi. exposing yourself gradually to feared situations

– Liệu pháp mùi hương. aromatherapy

– Sách tự lực. self-help books

– Tham gia các diễn đàn trực tuyến để kết nối với người khác. joining online forums to connect with others

– Lối sống lành mạnh như ăn uống hợp lý, tập thể dục, và ngủ đủ giấc. healthy self-care such as eating right, exercising, and getting enough sleep

Mặc dù các chiến lược tự lực này không thể hoàn toàn thay thế cho các hình thức điều trị truyền thống nhưng chúng cũng hỗ trợ phần nào, giúp bạn kiểm soát các triệu chứng tốt hơn.

While self-help strategies are never a replacement for traditional treatment, they may help you to feel more in control of your symptoms.

Công việc và học tập. Work and School

RLLAXH có thể gây ảnh hưởng lên khả năng học tập ở trường và công việc của bạn. Vì những tương tác tại trường học và nơi làm việc, kiểu như mới bắt đầu nhập học/làm việc, kết bạn, trình bày trước đám đông, ăn uống giao tế, có thể là tác nhân mang tính nhạy cảm và kích thích cao với những người mắc bệnh RLLAXH.

Social anxiety disorder can have an effect on your ability to attend school and work at a job. Starting in a new place, making friends, giving presentations, eating with others—these and other aspects of school and work are all triggers for those with social anxiety.

Nếu bị chẩn đoán mắc RLLAXH, bạn có thể đăng ký các hoạt động hỗ trợ hòa nhập và thích nghi tại trường học và chỗ làm. Nếu bạn có con bị mắc RLLAXH, bạn cần trao đổi với giáo viên và các nhân viên hỗ trợ khác để đảm bảo con mình được chăm sóc và đáp ứng các nhu cầu phù hợp.

If you have been diagnosed with SAD, you can apply for accommodations at your workplace or college. If you have a child diagnosed with SAD, communication with teachers and support staff will be important to ensure that your child’s needs are being met.

Nếu RLLAXH gây cản trở bạn làm việc, bạn cũng có thể tìm đến các dịch vụ hỗ trợ từ xã hội. Có khá nhiều nơi cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho những người bị các chứng bệnh tâm lý. Nếu bạn không biết mình nên bắt đầu từ đâu, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn thêm.

If SAD prevents you from working, you can also apply for social assistance. There are many supports in place to help those with mental health issues. If you aren’t sure where to start, asking your mental health professional is a good way to go.

Các kỹ năng xã hội. Social Skills

Trau dồi các kỹ năng xã hội là bước quan trọng trong phác đồ điều trị RLLAXH. Nhiều kỹ năng xã hội bị ảnh hưởng do chứng rối loạn này, hầu hết là vì bạn chẳng bao giờ có cơ hội hay cho phép bạn thân mình có cơ hội để thực hành chúng.

Improving your social skills is an important component of social anxiety disorder treatment. Various aspects of social skills may be impaired in those with SAD, mostly because you’ve never had a chance to practice.

Nói chung, bạn sẽ phải cải thiện cho mình các kỹ năng giao tiếp – dù đó là học cách bắt chuyện đơn giản hay nắm bắt tốt hơn ngôn ngữ của người khác.

In general, you will want to work on improving communication skills—whether that means learning how to make small talk or understanding others’ body language better.

Nếu bạn bị chẩn đoán mắc RLLAXH. If You’re Recently Diagnosed With Social Anxiety Disorder

Hay từ từ, hít thở thật sâu! Mặc dù khá đáng sợ nhưng việc được chẩn đoán chính thức về căn bệnh lại là bước đầu tiên giúp bạn cải thiện tình thế hiện tại của mình. Bạn sẽ được điều trị bằng thuốc, tâm lý trị liệu hay kết hợp nhiều phương thức điều trị. Bạn cũng sẽ nhận được sự hỗ trợ khi ở trường và chỗ làm.

Slow down and take a breath! Although a diagnosis of SAD may feel scary, it is the best first step toward improving your situation. You will probably receive medication, therapy, or a combination of both to treat the disorder. You may also be eligible for more support if you attend school or work.

Sống chung với RLLAXH. Living With Social Anxiety Disorder

Ngoài việc tham gia vào chương trình điều trị chính thức, bạn cũng có thể áp dụng nhiều biện pháp hỗ trợ khác giúp đương đầu với chứng bệnh này. Luyện tập thư giãn, thể dục thể thao, ngủ đủ giấc, chế độ ăn uống cân bằng hợp lý là những gì bạn có thể thực hiện.

In addition to receiving professional treatment, you can do a number of things to help cope with SAD. Some of these include practicing relaxation exercises, getting enough sleep, and eating a well-balanced diet.

Một điều quan trọng là bạn không được trốn tránh những tình huống làm bạn lo lắng. Trốn tránh thực tại có thể giúp bạn bớt lo lắng trong thời gian ngắn nhưng về lâu dài, mọi chuyện sẽ tệ hơn rất nhiều. Nếu thấy bản thân đang lo lắng, bạn biết đến sự tồn tại của nó, bạn tự nhắc nhở bản thân rằng mình có thể vượt qua nó, rằng nỗi lo có thể chỉ nhất thời mà thôi, rằng những điều tồi tệ nhất có thể sẽ không bao giờ thành sự thật.

It is important not to avoid the situations that make you anxious. While avoidance may reduce your anxiety in the short-term, it will make things worse longer term. If you find yourself feeling anxious, it may help to remind yourself that you can get through the situation, that your anxiety is usually short-lived, and that your worst fears are not likely to come true.

Hãy nhớ rằng lo âu và lo lắng không nói lên sự yếu đuối hay thấp kém của con người bạn. RLLAXH là một dạng bệnh lý cần được quan tâm đúng mức hơn. Nếu không được chữa trị, nó có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe khác như lạm dụng chất/ma túy hoặc nguy cơ mắc trầm cảm. Tuy nhiên, chỉ có hình thức điều trị và chăm sóc phù hợp mới mang lại hiệu quả tốt và cải thiện chất lượng sống.

Remember that feeling anxious and nervous is not a sign of weakness or inferiority. SAD is a medical condition that requires attention. If left untreated, it can lead to other health problems such as substance abuse or risk of depression. However, with proper treatment and ongoing care your quality of life can be much improved.

Cần làm gì tiếp theo? Next Steps to Consider

Nếu bạn không chắc chắc liệu bản thân hoặc người thân có bị mắc RLLAXH không, tốt nhất hãy đặt hẹn với bác sĩ. Tại đây bạn sẽ được khám và chẩn đoán, nhận được hình thức điều trị thích hợp và cải thiện cuộc sống của bản thân. Trong quá trình đó, bạn cũng có thể gặp những người giống mình và giúp đỡ họ.

If you’re unsure whether you or someone you love is experiencing social anxiety disorder, it’s best to make an appointment with a doctor. This will put you on the path toward diagnosis, treatment, and living your life more fully. You may even find that down the road you can serve as an advocate for others in the same situation as you.

Kết luận. A Word From Verywell

Mặc dù nghe có vẻ ghê ghớm nhưng chỉ nội việc trang bị thông tin về căn bệnh và tìm kiếm hình thức điều trị phù hợp đã là bước đi đầu tiên giúp hạn chế ảnh hưởng của bệnh lên cuộc sống. Sợ hãi là điều bình thường khi bắt đầu một thứ gì – hít thở thật sâu và bạn sẽ biết mình đã có quyết định đúng đắn.

Although this may feel like a frightening journey you have embarked upon, learning more about social anxiety disorder and finding treatment can be the first step toward lessening the impact that it has on your life. It’s okay to feel afraid to take that first step—take a deep breath and know that you are making the right decision.

Nguồn: https://www.verywell.com/social-anxiety-disorder-4014647

Như Trang.