Thật khó để tưởng tượng lại có điều gì đó khiến một người bạn, một người thân trong gia đình hay một người nổi tiếng tự sát. Tự sát có thể sẽ chẳng có dấu hiệu cảnh báo nào, và bạn sẽ tự hỏi liệu bạn có bỏ lỡ mất bất kỳ gợi ý nào hay không. Thường thì có khá nhiều yếu tố kết hợp lại đưa đến quyết định tự sát ở một người. Đây là một hành động được thực hiện trong thời gian cảm xúc trở nên sâu sắc và những nỗi căng thẳng của cuộc sống trào dâng như một cơn bão tức thời, chứ không phải là được thực hiện sau quá trình cân nhắc kỹ lưỡng.
It’s often difficult to imagine what led a friend, family member, or celebrity to commit suicide. There may be no warning signs, and you may wonder what clues you might have missed. Often, many factors combine to lead to a decision to commit suicide. It is often an act made during a storm of strong emotions and life stresses rather than after careful consideration.
Trầm cảm và các bệnh lý tâm thần. Depression and Mental Illnesses
Mặc dù có rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng lên quyết định tự sát ở một người nhưng yếu tố thường gặp nhất là việc bản thân người đó đang trải qua giai đoạn trầm cảm sâu sắc. Một người đang có nỗi đau cảm xúc lớn nhưng lại không thể tìm ra cách nào giúp làm dịu đi nỗi đau đó, ngoài việc tự kết liễu đời mình.
While there are many factors which can influence a person’s decision to commit suicide, the most common one is that the person has severe depression. A person is feeling great emotional pain but isn’t able to see any way to relieve that pain other than ending her own life.
Những bệnh lý tâm thần khác ngoài trầm cảm cũng có thể đóng một vai trò nhất định. Ví dụ, một người bị tâm thần phân liệt hoặc các bệnh lý khác gây loạn thần có thể nghe thấy âm thanh “sai khiến” họ tự sát. Rối loạn lưỡng cực, bệnh lý khiến con người ta trải qua các giai đoạn tâm trạng hưng cảm và trầm cảm đan xen, cũng có thể làm tăng nguy cơ tự sát. Rối loạn nhân cách ranh giới cũng là một bệnh lý có tỷ lệ tự sát cao. Rối loạn ăn uống, bao gồm người bệnh mắc chứng biếng ăn tâm thần và chứng ăn ói cũng có tỷ lệ tử vong bằng tự sát cao.
Other mental illnesses besides depression can also play a role in suicide. For example, a person with schizophrenia or other illnesses that produce psychosis might be hearing voices which command her to kill herself. Bipolar disorder, an illness in which a person experiences alternating periods of high and low moods, can also increase a person’s risk for committing suicide. Borderline personality disorder is another condition with a high rate of suicide. Eating disorders, including anorexia and bulimia, have a high rate of death by suicide.
Căng thẳng do sang chấn. Traumatic Stress
Một người có những sang chấn trong quá khứ, bao gồm bị lạm dụng tình dục thời thơ ấu, bị cưỡng hiếp, bị bạo hành thể chất, sang chấn thời chiến tranh, sẽ có nguy cơ tự sát cao hơn, thậm chí là nguy cơ vẫn còn rất nhiều năm sau khi chấn thương diễn ra. Nếu bị chẩn đoán mắc Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) hoặc có sự xuất hiện nhiều sang chấn sẽ làm mức nguy cơ tự sát cao hơn nữa.
A person who has had a traumatic experience, including childhood sexual abuse, rape, physical abuse, or war trauma, is at a greater risk for suicide, even many years after the trauma. Having the diagnosis of post-traumatic stress disorder or multiple incidents of trauma raises the risk even further.
Lạm dụng chất và ý muốn thôi thúc. Substance Abuse and Impulsivity
Ma túy và chất có cồn có thể tác động lên người đang muốn tự sát, khiến họ cảm thấy bị thôi thúc và có khả năng hành động theo sự thôi thúc đó cao hơn lúc bình thường khi tỉnh táo. Sử dụng ma túy và các chất có cồn có thể góp phần hình thành những nguyên nhân khiến người ta tự sát, như mất việc và mất đi một mối quan hệ. Bên cạnh đó, tỷ lệ lạm dụng chất và rối loạn sử dụng chất có cồn cao hơn trong nhóm người trầm cảm và người mắc các rối loạn tâm thần khác. Tất cả những yếu tố này đặt cạnh nhau khiến mức nguy cơ tăng lên.
Drugs and alcohol can also influence a person who is feeling suicidal, making her more impulsive and likely to act upon her urges than she would be while sober. Use of drugs and alcohol can contribute to the other reasons people commit suicide, such as the loss of jobs and relationships. As well, the rates of substance abuse and alcohol use disorder are higher among people with depression and other psychological disorders. Put these together and the risks increase.
Mất mát hoặc Sợ mất mát. Loss or Fear of Loss
Một người có thể quyết định tự kết liễu đời mình khi đối mặt với một nỗi mất mát hoặc sợ mất mát. Sau đây là một số tình huống điển hình:
A person may decide to commit suicide when facing a loss or the fear of a loss. These situations can include:
– Kết thúc một mối quan hệ tình cảm hoặc tình bạn thân thiết. Ending a romantic relationship or close friendship
– Mất việc hoặc thất nghiệp và không thể duy trì được nguồn thu nhập ổn định. Losing a job or being unemployed and unable to find a sufficient source of steady income
– Gặp vấn đề tài chính. Finacial problems
– Mất đi một địa vị. Losing social position
– Đánh mất cuộc sống hiện tại vì lý do tài chính hoặc kết thúc một mối quan hệ. Losing your living situation due to financial reasons or the ending of a relationship
– Thất bại trong học hành. Academic failure
– Không được gia đình và xã hội chấp nhận vì công khai xu hướng tính dục của mình. Losing social or family acceptance due to revealing your sexual orientation
– Bị bắt nạt, sỉ nhục, làm bẽ mặt, và cả bị bắt nạt ảo trên mạng. Bullying, shaming, or humiliation, including cyberbullying
– Bị bắt hoặc bỏ tù. Being arrested or imprisoned
Sự tuyệt vọng. Hopelessness
Nỗi tuyệt vọng, dù trong thời gian ngắn hay dài, đều được nhiều nghiên cứu kết luận là có góp phần vào quyết định tự sát. Bản thân người đó có thể đang đối mặt với một thách thức khó khăn về thể chất hoặc xã hội và không tìm ra được cách cải thiện tình hình.
Hopelessness, either in the short term or as a longer-lasting trait, has been found in many studies to contribute to the decision to commit suicide. The person may be facing a social or physical challenge and see no way the situation can improve.
Khi một người cảm thấy mình đánh mất hết hy vọng, và cảm thấy mình không thể thay đổi được điều đó, thì bóng đen sẽ bao trùm lên hết những điều tốt đẹp trong cuộc sống của họ, từ đó tự sát dường như trở thành một lựa chọn còn sót lại. Mặc dù người ngoài quan sát thì thấy kiểu gì mọi chuyện rồi sẽ ổn thôi nhưng người đang trầm cảm có lẽ không thể nhận ra điều đó vì sự bi quan và chán chường đặc trưng của căn bệnh này.
When a person feels that she has lost all hope and she doesn’t feel able to change that, it can overshadow all of the good things in her life, making suicide seem like a viable option. While it might seem obvious to an outside observer that things will get better, a person with depression may not be able to see this due to the pessimism and despair that go along with this illness.
Cơn đau mạn tính và các bệnh lý giai đoạn cuối. Chronic Pain and Terminal Illnesses
Nếu một người bị đau mãn tính hoặc bị một bệnh lý vô phương cứu chữa hoặc liên tục phải chịu khổ sở, thì tự sát dường như là một cách để họ lấy lại được giá trị con người họ và giúp họ kiểm soát cuộc sống. Cũng bởi vậy mà “Trợ tử” được coi là một hình thực hợp pháp ở một số bang tại Hoa Kỳ.
If a person has chronic pain or an illness with no hope of a cure or a reprieve from her suffering, suicide may seem like a way to regain dignity and control of her life. Assisted suicide is legal in some states for these reasons.
Tin rằng cuộc sống của bản thân là gánh nặng cho người khác. Belief Your Life is a Burden to Others
Những người quyết định tự sát thường cho rằng những người họ yêu thương hay cả thế gian này nói chung, sẽ tốt đẹp hơn nếu không có họ. Họ thấy mình như một gánh nặng cho người khác, thấy bản thân không có giá trị gì.
People who decide to commit suicide often state that their loved ones or the world, in general, would be better off without them. The person sees herself as a burden to others or feels worthless.
Bị xã hội cô lập. Social Isolation
Một người có thể bị cô lập khỏi xã hội vì nhiều lý do, bao gồm việc đánh mất những người bạn hoặc người bạn đời của mình, hoặc mắc bệnh lý tâm thần/thể chất, chứng lo âu xã hội, nghỉ hưu, hoặc vì chuyển đến một địa điểm mới. Điều này có thể làm họ cảm thấy cô đơn và làm tăng các yếu tố nguy cơ như trầm cảm và lạm dụng chất.
A person can become socially isolated for many reasons, including losing friends or a spouse, physical or mental illness, social anxiety, retirement, or due to a move to a new location. This can lead to loneliness and other risk factors such as depression and substance abuse.
Lời kêu cứu. A Cry for Help
Đôi khi người ta cố tự sát không hẳn là vì họ thực sự muốn chết mà vì họ đơn giản không biết cầu cứu như thế nào. Tìm cách tự sát cũng bởi đó mà trở thành một cách họ “thét lên” cho cả thế giới biết, biết rằng họ đang đau đớn thế nào. Không may thay, những tiếng cầu cứu này đôi khi lại khiến họ mất mạng khi họ đánh giá sai khả năng gây chết người của phương thức tự sát của mình.
Sometimes people attempt suicide not so much because they really want to die, but because they simply don’t know how to get help. Suicide attempts then become a way of crying out and demonstrating to the world just how much the person is hurting. Unfortunately, these cries for help may sometimes prove to be fatal if the person misjudges the lethality of her chosen suicide method.
Tự sát do tai nạn. Accidental Suicide
Có một số trường hợp việc tự sát thực sự là một tai nạn. Những trò chơi gây ngưng thở nguy hiểm có thể kể đến như, một số bạn trẻ cố làm mình ngạt thở để cảm thấy “phê sướng”, và chết ngạt do thủ dâm là những ví dụ về trường hợp này.
There are some situations where what appears to be a suicide is actually an accidental death. The dangerous “choking game,” where teens attempt to asphyxiate themselves in order to feel a high, and autoerotic asphyxiation, are examples.
Kết luận. A Word From Verywell
Bạn có thể chẳng bao giờ biết được lý do tại sao một người lại tự sát. Mặc dù một người nhìn nhìn như kiểu có cả ngàn lý do để sống nhưng có thể là bản thân họ không cảm thấy như vậy. Nếu bạn hay một ai đó bạn quen đang có nguy cơ tự sát, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ tư vấn, động viên từ những người xung quanh.
You may never know why a person committed suicide. While it might have appeared that someone had everything to live for, it probably didn’t feel that way to her. If you or a friend are at risk of self-harm, the National Suicide Prevention Lifeline is available for online chat, or call 800-273-8255.
Tham khảo. View Article Sources
Franklin JC, Ribeiro JD, Fox KR, et al. Risk Factors for Suicidal Thoughts and Behaviors: A Meta-Analysis of 50 Years of Research. Psychological Bulletin. 2017;143(2):187-232. doi:10.1037/bul0000084.
Risk Factors and Warning Signs. American Foundation for Suicide Prevention. https://afsp.org/about-suicide/risk-factors-and-warning-signs/.
Van Orden KA, Witte TK, Cukrowicz KC, Braithwaite S, Selby EA, Joiner TE. The Interpersonal Theory of Suicide. Psychological Review. 2010;117(2):575-600. doi:10.1037/a0018697.
Nguồn: https://www.verywellmind.com/why-do-people-commit-suicide-1067515
Như Trang.
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 