Tâm lý ngược (Reverse Psychology)

Bạn đã bao giờ từng bị người khác nói đừng làm một điều gì đó, nhưng rồi cảm thấy cực kỳ thôi thúc gần như không thể cưỡng lại muốn làm điều đó luôn không? Đây được gọi là tâm lý ngược, một chiến thuật thuyết phục khi người ta ủng hộ một hành vi khác biệt với kết quả họ mong muốn. Nói cách khác, bạn nói cái ngược với cái bạn muốn. Còn được gọi là “tự chống đối có chiến lược”, mục tiêu của tâm lý ngược là khuyến khích đối phương làm cái ta thực sự mong muốn.

Have you ever had someone tell you not to do something, only to feel an almost irresistible urge to do it anyway? That’s what’s known as reverse psychology, a persuasion tactic that involves advocating for a behavior that is different than the desired outcome.1 In other words, you say the opposite of what you want. Also known as strategic self-anticonformity, the goal of reverse psychology is to encourage the other person to do what is actually desired.

Ý tưởng đằng sau tâm lý ngược là bằng cách thúc đẩy cho điều ngược lại với cái bạn muốn, đối phương sẽ chọn làm hành vi mà bạn mong muốn.

The idea behind reverse psychology is that by pushing for the opposite of what you want, the other person will choose to engage in the behavior that you desire.

Ví dụ có thể là cha mẹ quả quyết là con mình sẽ không thích một món ăn nào đó (vốn sẽ khiến đứa bé muốn thử ăn nó) hoặc một người bạn cấm bạn xem chương trình truyền hình họ yêu thích (vốn sẽ khiến bạn muốn xem xem nó có gì mà người kia lại “rần rần” như thế).

Examples include a parent insisting their child definitely wouldn’t like a particular food (which makes the child want to try it) or a friend banning you from watching their favorite TV show (which makes you want to learn what all the hype is about even more).

Mặc dù có thể được coi là một cách để kiểm soát hành vi người khác, nhưng tâm lý ngược có thể cũng được sử dụng dưới dạng thao túng. Người nào là mục tiêu của chiến thuật này thường sẽ không nhận ra điều đang diễn ra và có thể không hoàn toàn nhận thức được động cơ thực sự của người kia.

While it can be seen as a way of managing another person’s behavior, reverse psychology can also be used as a form of manipulation.1 The person who is the subject of this tactic generally doesn’t realize what is happening and may not be fully aware of the other person’s true motives.

Ngay cả khi bạn không nhận ra, thì vẫn có khả năng là bạn ít nhiều đã đang sử dụng tâm lý ngược để khiến người khác làm một điều gì đó trong đời. Mặc dù không phải lúc nào cũng dễ nhận ra, nhưng việc hiểu rõ tâm lý ngược và cách nó vận hành có thể giúp bạn xác định được nó trong chính cuộc sống của mình – và biết được nên áp dụng khi nào là tốt nhất.

Even if you didn’t know it at the time, there’s a chance that you’ve used reverse psychology to try to get someone to do something at some point in your life. While it may not always be easy to recognize, understanding reverse psychology and how it works may help you identify it in your own life—and know when it may be best applied.

Ví dụ. Examples of Reverse Psychology

Tâm lý ngược không phải lúc nào cũng rõ ràng, nhưng có một vài ví dụ có thể minh họa cách tâm lý ngược được áp dụng trong cuộc sống thực.

Reverse psychology isn’t always obvious, but several common examples can demonstrate how reverse psychology is used in real life.

Các chiến lược tiếp thị và bán hàng thường sử dụng tâm lý ngược để khuyến khích mọi người mua hàng hóa và dịch vụ. Ví dụ, một nhân viên bán hàng có thể đưa ra lời chào hàng rất cao và gây áp lực để khách hàng mua một thứ gì đó. Tuy nhiên, người bán đang cố khiến khách hàng phản hồi lại bằng cách đưa ra một mức giá ít tốn kém hơn.

Marketing and sales strategies often utilize reverse psychology to encourage people to buy goods and services.2 For example, a salesperson might make a very high sales pitch and pressure the customer to buy something. However, the salesperson is trying to get the customer to respond by offering to take a much less costly deal.

Cha mẹ thường sử dụng tâm lý ngược để khiến trẻ làm những điều họ muốn. Ví dụ, một vị phụ huynh có thể nói con không nhặt đồ chơi trong phòng, với hy vọng đứa trẻ sẽ thực sự làm điều ngược lại.

Parents often use reverse psychology to get their kids to do what they want. For example, a parent might tell their child not to pick up their toys in their room, hoping that the child will actually do the opposite.

Trong các mối quan hệ yêu đương, người ta cũng sử dụng tâm lý ngược để khiến nửa kia hành xử theo những cách thức nhất định nào đó. Ví dụ, một người có thể đề xuất rằng họ muốn người kia dọn dẹp ga-ra nhưng biết rằng người kia có thể sẽ không có thời gian làm điều đó. Và rồi người kia có thể phản hồi lại bằng cách dọn dẹp ga-ra để chứng minh rằng bạn đời mình sai.

In love relationships, people also use reverse psychology to get their partner to behave in particular ways. For example, one partner might suggest that they wish their partner would clean up the garage but that they know they probably won’t have time to do it. The partner might then react by cleaning the garage to prove their partner wrong.

Nghiên cứu cho rằng tâm lý ngược là một chiến thuật được áp dụng phổ biến trong thế giới thực – và nó thường khá hiệu quả.

Research suggests that reverse psychology is a tactic commonly used in the real world—and it can often be quite effective.3

Dấu hiệu. Signs of Reverse Psychology

Tâm lý ngược vận hành dựa trên một hiện tượng tâm lý có tên là phản kháng. Phản kháng trong tâm lý là phản ứng tiêu cực mạnh mẽ với ai đó khi họ cố thuyết phục bạn.

Reverse psychology works based on a psychological phenomenon known as reactance. Reactance involves having a strong negative reaction to someone attempting to persuade you.4

Kết quả của phản ứng tiêu cực này là bạn làm điều ngược lại với cái người kia đang cố thuyết phục bạn làm.

As a result of this negative reaction, you do the opposite of the thing they are trying to persuade you to do.

Đôi lúc, ta bắt gặp một thông điệp mang tính thuyết phục, ta phản hồi bằng cách kháng cự lại chúng, đặc biệt là nếu ta thấy chúng đe dọa đến sự kiểm soát hay tính tự chủ của chúng ta. Về cơ bản, ta cố níu giữ cảm giác mình có quyền kiểm soát bằng cách làm thứ ngược lại với thông điệp kia.

Sometimes, when we encounter persuasive messages, we respond by resisting or reacting against them, particularly if we see them as threatening our control or autonomy. Essentially, we try to retain our sense of control by doing the opposite of what the persuasive message is suggesting.

Khi một người như kiểu đang cố thuyết phục ta không ăn một thứ gì đó (“Ôi, anh chắc không muốn ăn đâu, vị nó ghê lắm!”, ta kháng cự lại bằng cách cố tình ăn. Bằng cách chọn làm điều ngược lại điều người khác nói, con người ta có thể đang nỗ lực khẳng định sự độc lập và tự chủ của mình.

When someone seems to be trying to persuade us to not eat something (“Oh, you don’t want that, it’s so gross!”), we resist by eating it anyways. By choosing the opposite of what has been suggested, people may be making an effort to assert their independence and autonomy.

Mặc dù tâm lý ngược đôi khi khá mờ nhạt, nhưng có một số dấu hiệu bạn có thể để ý thấy để giúp bạn phát hiện ra kiểu thuyết phục này. Những dấu hiệu có thể cho thấy một người đang áp dụng tâm lý ngược lên bạn là:

While reverse psychology can sometimes be subtle, there are some signs that you can look for to help you detect this type of persuasion. Signs that someone might be using reverse psychology on you include:

– Đưa ra bình luận quá tiêu cực, như kiểu cố tình thu được một phản ứng. Making overly negative comments that seem to be designed to garner a reaction.

– Cảm thấy rằng đối phương muốn bạn làm một điều gì đó, ngay cả khi họ không trực tiếp yêu cầu. Sensing that they want you to do something, even if they won’t make a direct request.

– Lặp đi lặp lại một ý tưởng đến mức bạn muốn làm điều ngược lại. Harping on the same idea to the point that you want to do the exact opposite.

– Người kia được lợi nhiều hơn nếu bạn làm điều ngược lại với những gì họ đề xuất. The other person has more to gain if you do the opposite of what they are suggesting.

– Lựa chọn mà người kia đang khuyên bạn không thống nhất với những lựa chọn của họ trong quá khứ. The choice that the other person is arguing in favor of isn’t consistent with their past choices.

Một dấu hiệu cho thấy ai đó có thể đang sử dụng tâm lý ngược là họ đột nhiên bắt đầu chống lại một hành vi mà bình thường họ khá thích. One sign that someone might be using reverse psychology is that they suddenly begin advocating against a behavior that they would normally prefer.

Ví dụ, nếu bạn đang cố chọn một bộ phim để coi, sẽ rất bất thường nếu bạn của bạn, người bình thường thích phim hài lãng mạn, đột nhiên lại muốn xem bộ phim kinh dị mới nhất. Trong trường hợp này, người bạn kia đang đề xuất một bộ phim họ không muốn xem, hy vọng rằng bạn sẽ thực sự chọn cái họ thực sự muốn xem.

For example, if you are trying to decide what movie to watch, it would be unusual if your friend who normally loves romantic-comedies suddenly started arguing to watch the latest horror flick. In this case, the friend is suggesting the movie they don’t want to watch hoping you’ll actually pick the one they do want to see.

Làm sao để thực hành sử dụng tâm lý ngược. How to Practice Reverse Psychology

Nếu bạn đang muốn sử dụng tâm lý ngược để cố ảnh hưởng lên người khác, đây là một số chiến thuật bạn có thể thử. Ví dụ:

If you want to use reverse psychology to try to influence another person, there are a few different tactics you might try. For example:

– Khuyên đối phương đừng làm hành vi đó. (“Anh không nên làm như thế.”) Discourage the desired behavior. (“You shouldn’t do that.”)

– Cấm đối phương làm hành vi mong muốn. (“Không được làm vậy.”) Forbid the desired behavior. (“Don’t do that.”)

– Nói rằng đối phương không thể làm được hành vi đó. (“Tôi cược là kiểu gì thì anh cũng chẳng thể làm được.”) Suggest that the person couldn’t do the desired behavior. (“I bet you couldn’t do that anyways.”)

– Nói giảm hành vi mong muốn. (“Tôi sẽ chẳng bao giờ chọn cái đó.”) Downtalk the desired behavior. (“I would never pick that.”)

– So sánh hành vi mong muốn theo hướng bất lợi so với hành vi khác. “Anh nên làm cái này vì cái này ổn hơn cái đó.”)  Compare the desired behavior unfavorably to something else. (“You should do this because it’s so much better than that.”)

Tuy nhiên, điều quan trọng là ta cần biết được khi nào chiến lược này hiệu quả nhất. Tâm lý ngược thường hiệu quả nhất với những người thường không hay nghe lời. Với những người biết nghe lời hơn, việc đưa ra đề xuất trực tiếp thường sẽ hiệu quả hơn.

It’s important to know when this strategy might be the most effective, however. Reverse psychology tends to work best on people who typically resist conformity.3 For more compliant people, making a direct request is usually much more effective.

Tác động của tâm lý ngược. Impacts of Reverse Psychology

Tâm lý ngược có một số thuận lợi, nhưng cũng có nhiều điểm bất lợi.

Reverse psychology has some advantages, but it also has a number of downsides.

Thuận lợi. Advantages

Nói về mặt tích cực, tâm lý ngược thường là một cách để khiến mọi người thực hiện những hành vi tốt nhất với họ. Ví dụ, nói một đứa trẻ không ăn rau có thể là một cách tốt để khuyến khích chúng tiêu thụ những thực phẩm lành mạnh theo một cách thức khiến chúng cảm thấy mình mới là người đưa ra lựa chọn này.

On the positive side, reverse psychology can often be a way to get people to engage in behaviors that are in their best interest. Telling a child not to eat their vegetables, for example, can be a way to encourage them to consume healthy foods in a way that makes them feel like they are the ones making that choice.

Khi ứng phó với một người hay nổi loạn, chống lại các quy chuẩn, việc cấm họ thực hiện những hành động ta mong muốn có thể là một cách để khuyến khích những hành vi được xã hội chấp thuận hơn.

When dealing with a person who tends to rebel against norms,  forbidding them to engage in the desired behavior can be a way to encourage more socially acceptable behavior.

Bất lợi. Disadvantages

Mặt khác, coi tâm lý ngược như một chiến thuật thuyết phục thường có thể khiến mọi người cảm thấy mình bị thao túng. Nếu một người cảm thấy lúc nào bạn cũng sử dụng cách này để khiến họ làm thứ bạn muốn, thì cũng sẽ đến một thời điểm họ cảm thấy không thể tin tưởng bạn nữa.

On the other hand, reverse psychology is a persuasion tactic that can often leave people feeling manipulated. If a person feels like you are always using this technique to get them to do what you want, they may reach a point where they feel that they cannot trust you.

Tâm lý ngược cũng có thể là một lựa chọn tồi khi bạn ứng phó với một người có lòng tự trọng thấp. Vì những người này thường không tin tưởng chính phán đoán của bản thân nên họ sẽ dễ đặt nặng ý kiến của bạn hơn. Nếu bạn thuyết phục họ làm điều ngược lại cái bạn thực sự muốn, thì cách này có thể gây phản tác dụng.

Reverse psychology can also be a poor choice when you are dealing with someone who has low self-esteem. Because these individuals often don’t trust their own judgment, they are more likely to give your opinions greater weight. If you are advocating for the opposite of what you really want, you may find that this strategy is likely to backfire.5

Gợi ý áp dụng tâm lý ngược. Tips for Using Reverse Psychology

Nhiều lúc tâm lý ngược cũng có ích. Khi một người có bản tính hay chống cự (như một đứa trẻ, thanh niên nổi loạn hay người lớn tuổi), việc sử dụng tâm lý ngược một cách khôn ngoan có thể giúp khuyến khích những lựa chọn lành mạnh.

There are times when reverse psychology can be helpful. When a person is naturally resistant (think a young child, rebellious teen, or older adult), using reverse psychology judiciously can help encourage healthy choices.

Nếu bạn đang muốn áp dụng tâm lý ngược, dưới đây là một số điều cần cân nhắc. If you are considering reverse psychology, there are some things to consider.

– Chỉ sử dụng cách này khi thực sự cần. Only use this tactic sparingly.

– Không sử dụng để thao túng người khác. Don’t use reverse psychology to manipulate people.

– Biết được khi nào sử dụng là tốt nhất, thường là với người hay cãi lý hay thích làm ngược lại. Know when to use it best, usually with someone who tends to be argumentative or contrarian.

– Nhắc đối phương là họ có một sự lựa chọn. Remind the other person that they have a choice.

– Đừng tranh cãi quá nhiều cho thứ bạn không thực sự muốn. Don’t argue too hard for the thing you don’t actually want.

– Sẵn lòng chịu hậu quả nếu đối phương khiến cái bạn nghĩ là lựa chọn sai lầm. Be willing to suffer the consequences if the other person makes what you think is the wrong choice.

– Cân nhắc lựa chọn thành thật hơn để có thể giao tiếp hiệu quả hơn. Consider other, more honest options that can lead to better communication.

Trong nhiều trường hợp, tốt hơn hết bạn nên khích lệ mọi người cân nhắc các lựa chọn họ có và đưa ra một quyết định tôn trọng sự tự chủ và giúp họ đạt được mục tiêu.

In many cases, you might be better off encouraging people to consider their choices and make a decision that ultimately respects their autonomy and helps them reach their goals.

Nếu ai đó sử dụng tâm lý ngược lên bạn. If Someone Uses Reverse Psychology On You

Nếu bạn nghĩ có người đang cố sử dụng tâm lý ngược lên bạn, có một số điều bạn có thể làm.

If you think that someone is trying to use reverse psychology on you, there are a few things you can do.

Đầu tiên, bạn có thể yêu cầu họ giải thích lý do họ lại lại đưa ra đề xuất của họ . Một khi bạn nhận ra cái họ muốn bạn chọn, hãy cân nhắc những lựa chọn của mình. Bạn có thể quyết định chọn cái họ rõ ràng không muốn bạn chọn – hoặc cùng nhau đề xuất một giải pháp khác.

First, you can ask them to explain their reasoning for suggesting the choice they are arguing for. Once you realize what they want you to choose, consider your options. You might decide to pick the option they clearly don’t want you to pick—or suggest a different solution altogether.

Sau cùng, đừng sợ phê bình một ai đó nếu bạn nghĩ họ đang cố sử dụng tâm lý ngược lên bạn. Một khi người kia nhận ra bạn hiểu chuyện gì đang xảy ra, thì họ sẽ ít có khả năng áp dụng cùng một chiến thuật trong tương lai.

Finally, don’t be afraid to call someone out if you think they are trying to use reverse psychology on you. Once that person realizes that you understand what’s happening, they’ll be less likely to try the same tactic again in the future.

Những cạm bẫy tiềm ẩn của tâm lý ngược. Potential Pitfalls of Reverse Psychology

Mặc dù bạn có thể đã từng sử dụng tâm lý ngược trong quá khứ, nhưng bạn cần nhận ra nó cũng có nhiều nguy cơ. Nếu bạn đã từng bị ai đó áp dụng cách này lên bản thân rồi thì bạn có thể hiểu được tại sao nó lại khiến ta cảm thấy bị lừa dối, thao túng và không được tôn trọng. Trước khi sử dụng tâm lý ngược, hãy cân nhắc một số điều nguy hiểm dưới đây.

While you may have used reverse psychology in the past, it’s important to recognize that it can have some risks. If you’ve ever had someone use this tactic on you, then you can probably understand how it might leave someone feeling deceived, manipulated, and disrespected. Before you use reverse psychology, consider some of the following dangers.

Tổn hại các mối quan hệ của bạn. Damage to Your Relationships

Nếu đối phương cảm thấy bạn có ý định cố thao túng họ, niềm tin họ dành cho bạn có thể bị hủy hoại. Nếu vấn đề lặp lại nhiều lần, họ có thể sẽ luôn tự hỏi động cơ của bạn và không tin vào lời khuyên của bạn.

If other people feel like you are intentionally trying to manipulate them, it can destroy the trust they have in you. If it becomes a persistent problem, they may always question your motives and not trust your advice.

Vì họ không thể tin những gì bạn nói, nên họ sẽ cảm thấy mình chẳng thể biết được bạn muốn gì. Điều này có thể tổn hại nghiêm trọng mối quan hệ của bạn, vốn có thể khá độc hại.

Because they cannot trust what you are saying, the other person will feel that they can never know what you truly want. This can seriously undermine your relationship, which can be toxic.

Tiềm ẩn phản tác dụng. The Potential to Backfire

Một cái bẫy tiềm ẩn khác của tâm lý ngược là nếu người bạn đang cố thuyết phục coi trọng ý kiến của bạn và hay đồng tính xuôi theo thay vì đối nghịch lại, thì bạn có thể nhận cái ngược lại với cái mình thực sự muốn.

Another pitfall of reverse psychology is if the person you are trying to convince values your opinions or tends to be an agreeable person who’d rather go with the flow than rock the boat, you may find yourself getting the opposite of what you truly want.

Thay vì phản ứng bằng cách chọn cái ngươcj lại với cái bạn muốn, họ sẽ đồng ý luôn. Lúc đó, bạn phải chịu đựng cái mình không muốn.

Rather than reacting by choosing the opposite of what you are suggesting, they’ll simply agree. At that point, you have to go along with the thing you didn’t want.

Nếu nỗ lực sử dụng tâm lý ngược của bạn phản tác dụng, bạn sẽ hoặc phải thừa nhận mình đang cố thao túng họ, hoặc tìm cách giải thích tại sao mình đột nhiên đổi ý.

If your attempt to use reverse psychology backfires, you’ll either have to admit that you were trying to manipulate them or find some way to explain your sudden change of mind.

Điều cần nhớ. Takeaways

Tâm lý ngược là một chiến thuật thuyết phục phổ biến một cách đáng ngạc nhiên, nhưng không có nghĩa nó là chiến thuật hiệu quả nhất. Nó cũng là một chiến thuật có cả ưu và nhược. Về ưu, nó có thể giúp một số người thực hiện các hành vi thực sự tốt hơn những hành vi họ vốn làm (như giúp một đứa bé chọn ăn vặt là táo thay vì kẹo). Nhưng nó cũng có thể khiến con người ta cảm thấy bị thao túng và hủy hoại niềm tin.

Reverse psychology is a surprisingly common persuasive tactic, but that doesn’t necessarily mean it’s the most effective. It’s also a strategy that can have pros and cons. On the plus side, it might help some people engage in behaviors that are ultimately better than what they might have done otherwise (like getting a toddler to choose apples for a snack instead of candy). But it can also leave people feeling manipulated and undermine their sense of trust.

Trước khi sử dụng chiến thuật này, hãy cân nhắc nguy cơ, nghĩ về cảm giác của bản thân đặt tình huống bạn là họ, và cân nhắc những chiến thuật giao tiếp khác có thể giúp mọi người tham gia giao tiếp đều cảm thấy được tôn trọng và lắng nghe.

Before you use this strategy, consider the risks, think of how you might feel if you were in their shoes, and consider other communication strategies that help everyone in the conversation feel respected and heard.

Tham khảo. Sources

Hajjat F. Is there such a thing as reverse psychology? In: Obal MW, Krey N, Bushardt C, eds. Let’s Get Engaged! Crossing the Threshold of Marketing’s Engagement Era. Springer International Publishing; 2016:721-722. doi:10.1007/978-3-319-11815-4_218

Sinha JI, Foscht T. Reverse psychology tactics in contemporary marketing. Mark Rev. 2016;16(3):343-353. doi:10.1362/146934716X14636478977872

Pailhes A, Kuhn G. Don’t read this paper! Reverse psychology, contrast and position effects in a magician forcing technique. Journal of Performance Magic. 2023;7(1). doi:10.5920/jpm.1264

Steindl C, Jonas E, Sittenthaler S, Traut-Mattausch E, Greenberg J. Understanding psychological reactance: new developments and findings. Zeitschrift für Psychologie. 2015;223(4):205-214. doi:10.1027/2151-2604/a000222

Laursen B, Faur S. What does it mean to be susceptible to influence? A brief primer on peer conformity and developmental changes that affect it. Int J Behav Dev. 2022;46(3):222-237. doi:10.1177/01650254221084103

Nguồn: https://www.verywellmind.com/what-is-reverse-psychology-5115635

Như Trang.