Bạo hành gia đình là các dạng hành vi được sử dụng để đạt được và duy trì quyền lực và kiểm soát lên bạn đời. Điều đáng buồn là bạo lực gia đình khá phổ biến; cứ 3 phụ nữ và 4 nam giới thì có một người ghi nhận từng bị bạo hành thể chất nghiêm trọng bởi nửa kia vào một thời điểm nào đó trong đời.
Domestic violence involves patterns of behavior that are used to gain and maintain power and control over an intimate partner.1 Sadly, domestic violence is a common occurrence; around 1 in 3 women and 1 in 4 men report experiencing severe physical violence at the hands of an intimate partner at some point during their lifetime.2
Ngược đãi kiểu này thường có sự góp mặt của bạn đời/người yêu, nhưng bạo lực gia đình còn có thể ảnh hưởng lên con cái, thành viên lớn tuổi trong gia đình. Những vụ việc như vậy đều được gọi chung là bạo lực gia đình.
Such abuse often involves romantic partners, but domestic violence can also affect children, elderly family members, or other relatives. Such incidents are referred to as family violence.
Trong nhiều dạng bạo lực gia đình, bạo lực thể chất thường được coi là đồng nghĩa với bạo lực gia đình – bởi các dấu hiệu dễ nhận biết cho thấy sự ngược đãi. Tuy nhiên, mặc dù các hình thức ngược đãi khác có thể không gây hại lên cơ thể, nhưng không có nghĩa là nó ít gây tổn hại hơn.
Of the many types of domestic violence, physical violence is often viewed as synonymous with domestic violence—its telltale signs offer easy markers of mistreatment. However, while other forms of abuse may not produce bodily harm, this doesn’t make their impact any less damaging.
Tổng quan. At a Glance
Bạo lực gia đình là một vấn đề nghiêm trọng và gây tổn hại lớn, ảnh hưởng lên hàng triệu người mỗi năm. Ngược đãi cơ thể là một trong những dạng bạo lực gia đình thường gặp nhất; tuy nhiên, ngược đãi cảm xúc, ngược đãi tài chính, cô lập và theo dõi đều là những dạng bạo lực gia đình mà kẻ ngược đãi sử dụng để có được sự kiểm soát lên nạn nhân. Việc tìm hiểu thêm về một số dạng thức thường gặp của bạo hành gia đình có thể mang đến cho bạn các công cụ cần thiết để nhận ra và từng bước tìm kiếm hỗ trợ nếu bạn nghĩ ai đó có thể đang trải qua tình trạng bạo lực gia đình.
Domestic violence is a serious and devastating problem that affects millions of people each year. Physical abuse is one of the most common types of domestic violence; however, emotional abuse, financial abuse, isolation, and stalking are also forms of domestic violence that abusers use to gain control over their victims. Learning more about some of the common types of domestic violence can give you the tools you need to recognize such abuse and take steps to get help if you think someone might be experiencing domestic violence.
Các dạng thức thường gặp. Common Types of Domestic Violence
Khi ta nghe về thuật ngữ “bạo lực gia đình”, thì ngược đãi thể chất thường sẽ là thứ đầu tiên nảy ra trong suy nghĩ. Mặc dù ngược đãi cơ thể chắc chắn là dạng bạo lực gia đình phổ biến nhất, nhưng ta cùng cần nhớ rằng có nhiều dạng ngược đãi khác cũng có thể xuất hiện trong mối quan hệ với bạn đời.
When people hear the term ‘domestic violence,’ physical abuse is often their first thought. While physical abuse is certainly one of the most common types of domestic violence, it is important to remember that there are other forms of abuse that can also occur in intimate partner relationships.
Một số dạng bạo lực gia đình phổ biến nhất: Some of the most common forms of domestic violence include:
Ngược đãi thể chất. Physical Abuse
Như đã thấy, đây là một dạng bạo lực gia đình phổ biến nhất. Có một số dạng thức phụ, có thể là:
As we’ve seen, this is one of the most common type of domestic violence. It can take several forms, and may involve:
– Túm nắm. Grabbing
– Đẩy. Pushing
– Tát. Slapping
– Xô. Shoving
– Đánh. Hitting
– Đâm. Stabbing
– Đốt. Burning
– Cắn. Biting
Các dạng ngược đãi thể chất khác bao gồm: Other forms of physical abuse can include:
– Cản trở nhu cầu thể chết như ngủ nghỉ hoặc thức ăn. Withholding physical needs such as sleep or food
– Từ chối cung cấp nhu yếu phẩm (ví dụ: thuốc). Refusing to release necessities (e.g., drugs)
– Khóa cửa không cho vào nhà. Locking a victim out of the house
– Cản trợ hỗ trợ khi nạn nhân bị thương/bị bệnh. Withholding help where the victim is sick/injured
Ngược đãi tình dục. Sexual Abuse
Tấn công tình dục và cưỡng hiếp đều là các dạng bạo lực gia đình phổ biến và nguy hiểm trong các mối quan hệ tình cảm. Có khoảng 1.5 triệu nữ giới bị cưỡng hiếp khi đang trong mối quan hệ mỗi năm – một con số đáng kinh ngạc.
Sexual assault and rape are prevalent and sinister types of domestic violence in intimate relationships. Approximately 1.5 million women experience rape within their relationships every year—a staggering statistic.3
Kết quả báo cáo năm 2022 của Khảo sát Quốc gia về Bạo lực tình dục bởi bạn tình phát hiện thấy rằng phụ nữ bị tấn công tình dục tần suất cao hơn nam giới. Khảo sát cũng phát hiện ra cứ 4 phụ nữ và 26 nam giới tại Hoa Kỳ thì có một người báo cáo là nạn nhân của hành vi cưỡng hiếp và nỗ lực cưỡng hiếp không thành trong đời.
The reported results of the 2022 National Intimate Partner Sexual Violence Survey found that women experience sexual assault more frequently than men. The survey found that one in four women and one in 26 men in the U.S. reported completed or attempted rape victimization in their lifetime.4
Trong nhóm dân số cao tuổi, có khoảng 2% ghi nhận bị tấn công thể chất, 1% đã trải qua ngược đãi tình dục, và 5% bị bỏ bê mỗi năm. Trong nhóm dân số trẻ hơn, có khoảng 10% trẻ em bị tiếp xúc với bạo lực gia đình mỗi năm.
Within the elderly population, approximately 2% experience physical assault, 1% live through sexual abuse, and 5% are subjected to neglect annually. Within the younger population, approximately 10% of children are exposed to domestic violence annually.3
Ngược đãi cảm xúc. Emotional Abuse
Ngược đãi cảm xúc là một dạng bạo lực gia đình sử dụng từ ngữ và hành động mắng mỏ, sỉ nhục hoặc hủy hoại lòng tự trọng của một người. Dạng ngược đãi này đặc biệt nhắm vào sức khỏe tâm lý và cảm xúc của một người.
Emotional abuse is a type of domestic violence that uses words and actions to berate, embarrass, or otherwise tear down the self-esteem of another person. This abuse specifically targets the emotional and psychological well-being of a person.
Ví dụ về ngược đãi cảm xúc: Examples of emotional abuse include:
– Thao túng. Gaslighting
– Trực tiếp đe dọa tổn hại cơ thể lên nạn nhân. Direct threats of physical harm to the victim
– Gián tiếp đe dọa tổn hại người thân của đối phương. Indirect threats to hurt their loved ones
– Đưa ra những yêu cầu quá mức, không hợp lý. Making excessive, unreasonable demands
– Coi thường cảm xúc của nạn nhân. Invalidating the victim’s feelings
– Liên tục chỉ chích và đặt biệt danh cho nạn nhân. Constant criticism and name-calling
– Tạo ra nhiều hỗn độn. Creating chaos
– Gây cảm giác tội lỗi hoặc hăm dọa cảm xúc nạn nhân. Guilt-tripping or emotionally blackmailing the victim
– Giữ im lặng với nạn nhân. Giving the victim the silent treatment
– Kiểm soát và cô lập nạn nhân. Controlling and isolating the victim
– Đe dọa tự hại bản thân để thao túng nạn nhân. Threatening self-harm in order to manipulate the victim
– Ngó lơ nhu cầu và yêu cầu của nạn nhân. Ignoring the person’s needs or requests
– Tấn công những việc riêng của người kia. Attacking their self-work
Không may thay, ngược đãi cảm xúc khá phổ biến. Một nghiên cứu phát hiện có 40% nữ giới và 32% nam giới ghi nhận có sự gây hấn quá mức trong mối quan hệ của họ. Có thêm 41% phụ nữ và 43% nam giới ghi nhận sự kiểm soát cưỡng chế từ bạn đời.
Unfortunately, emotional abuse is quite common. One study found 40% of women and 32% of men reported excessive aggression in their relationships. A further 41% of women and 43% of men gave accounts of coercive control from their partners.5
Ngược đãi cảm xúc không chỉ giới hạn trong mối quan hệ yêu đương. Bạn đời, con trẻ, và họ hàng của người lớn tuổi cũng góp 5% ngược đãi cảm xúc trong nhóm dân số cao tuổi.
Emotional abuse goes beyond intimate relationships. The spouses, children, and relatives of the elderly have contributed to a 5% emotional abuse rate within the older population.3
Ở trẻ em – sự khủng bố, cô lập và ngược đãi xuất hiện trong những năm đầu đời có liên đới với vấn đề sử dụng rượu bia trong những năm sau này.
In children—the terror, isolation, and ill-treatment experienced in early life have been linked with alcohol use problems in later years.6
Ngược đãi tài chính. Financial Abuse
Ngược đãi tài chính là một dạng bạo hành gia đình khi kẻ ngược đãi sử dụng ảnh hưởng của mình lên các nguồn lực tài chính trong mối quan hệ như một công cụ để đàn áp nạn nhân. Điều này có thể xuất hiện dưới kiểu hạn chế hoặc không cho nạn nhân tiếp cận các quỹ tiền. Nó cũng có thể xuất hiện khi bạn nhân được phát tiền trợ cấp hoặc không có bất kỳ tiếng nói nào về cách phân chia tài chính.
Financial abuse is a type of domestic violence in which an abuser wields their influence over the economic resources in the relationship as a means to oppress their victim. This may appear as limiting or denying the victim access to funds. It may also be found where the victim is kept on an allowance or denied any say in how finances are dispersed.
Kẻ ngược đãi cũng có thể tước đi khả năng kiếm tiền của nạn nhân. Chúng có thể ngăn không cho nạn nhân đi làm hoặc dàn dựng để nạn nhân mất việc, phá hoại họ ở chỗ làm. Chúng có thể còn không cho nạn nhân tiếp cận với các phương tiện di chuyển đến chỗ làm.
The abuser may also take away the victim’s ability to earn money. They might prevent their victim from working or orchestrate a victim’s loss of employment by sabotaging them at work. They may go as far as denying the victim access to transportation to work.
Kẻ ngược đãi tài chính còn có thể thổi bay số tiền dành cho các nhu cầu quan trọng của gia đình – có thể chi những chi phí phù phiếm. Người lớn tuổi đặc biệt dễ bị ngược đãi kiểu này. Họ thường xuyên là nạn nhân của những kẻ dùng tiền của họ mà không cho họ biết hoặc được họ cho phép.
A financial abuser may also blow through money earmarked for important household needs—this can be spent on frivolous expenses. The elderly are particularly vulnerable to this form of abuse. They are frequent victims of abusers who use their money without their knowledge or authorization.
Người cao tuổi cũng có thể bị giả chữ ký, chiếm đoạt lương hưu, thậm chí còn lợi dụng ký chung tài khoản của họ.
Seniors may also have their signatures forged, funds misappropriated from their pensions, or even have a joint signatory abuse access to their account.7
Cô lập. Isolation
Cô lập là dạng bạo lực gia đình độc đáo, bao gồm cả các hành động từ kẻ ngược đãi và nạn nhân bị ngược đãi. Kẻ ngược đãi tìm kiếm sự kiểm soát lên nạn nhân của mình, nạn nhân bị ngược đãi có thể giới hạn tiếp xúc xã hội để tránh mọi người khác để ý về tình trạng bị ngược đãi của mình.
Isolation is a unique type of domestic violence that can involve the actions of both the abuser and the abused. Abusers seek to control their victims, where people who are abused may limit their social contact to avoid having their abuse noticed by others.
Một cách mà kẻ ngược đãi dùng để duy trì sự kiểm soát lên đối phương là tách họ khỏi gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp, những người này có thể đưa ra lời khuyên hoặc bảo vệ nạn nhân.
One way for an abuser to maintain control over their partner is to keep them away from family, friends, or colleagues who may attempt to offer advice or protection against their victimizer.
Kẻ ngược đãi thường kiểm soát người mà nạn nhân có thể tiếp xúc, điều này khiến bạn nhân bị cô lập khỏi xã hội. Hành động này đảm bảo nguồn tiếp xúc và hỗ trợ chính của nạn nhân chỉ có từ kẻ ngược đãi.
Abusers often control who their victims can social with, which leaves the individual socially isolated. This ensures that their primary source of contact and support is their abusive partner.
Trong một số trường hợp, một người đang bị ngược đãi có thể chọn tránh tương tác với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và những người quen khác vì sợ rằng mọi người sẽ để ý thấy vết bầm tím, vết cắt, và những vết thương khác xuất hiện.
In some cases, a person who is facing abuse may choose to avoid interactions with family, friends, colleagues, and other acquaintances for fear that they notice the bruising, cuts, and other injuries sustained in their relationships.
Họ cũng có thể tự cách ly bản thân khỏi người thân yêu nhằm tránh phản ứng của kẻ ngược đãi nếu họ biết mình đi gặp người thân. Nạn nhân cũng có thể đơn giản chỉ tránh tiếp xúc với người thân vì thái độ căm ghét rõ ràng của kẻ ngược đãi dành cho họ.
They may also resort to isolating themselves from loved ones to avoid their abuser’s reaction should they learn of a meeting. The victim may also simply choose to avoid their loved ones because of their abuser’s unmasked hatred towards them.
Theo dõi. Stalking
Theo dõi là một dạng bạo lực gia đình có xuất hiện cả ngược đãi cảm xúc và tâm lý. Mặc dù ai cũng có thể bị theo dõi, nhưng số liệu cho thấy phụ nữ bị theo dõi nhiều hơn nam giới. Trung tâm Kiểm Soát và Phòng ngừa Bệnh Tật (CDC) ghi nhận cứ 6 phụ nữ và 17 nam giới thì có 1 người bị theo dõi vào một thời điểm nào đó trong cuộc sống.
Stalking is a type of domestic violence that involves both emotional and psychological abuse. While anyone can experience stalking, statistics suggest that women are stalked at a higher rate than men. The Centers for Disease Control and Prevention (CDC) reports than 1 in 6 women and 1 in 17 men are stalked at some point during their lives.8
Giải thích một cách đơn giản, theo dõi là sự đi theo liên tục, không mong muốn dành cho một người. Sự theo đuổi này thường sẽ khiến người nhận sợ bị làm hại thân thể hoặc hại chết bản thân, gia đình hoặc những người thân yêu.
Explained simply, stalking is the persistent and unwanted pursuit of another person. This pursuit will typically lead the person on the receiving end to fear physical harm or death to themselves, their family, or other loved ones.
Theo dõi có thể xuất hiện trong và sau khi một mối quan hệ kết thúc. Bao gồm các hành vi khủng bố như: Stalking may occur during or after a relationship has ended. It includes terrorizing behavior like:
– Quan sát nạn nhân từ một khoảng cách nhất định. Watching the victim from a distance
– Đột nhập vào nhà nạn nhân. Breaking into the victim’s home
– Đọc thư từ của nạn nhân. Reading their mail
– Theo dõi nạn nhân trong các hoạt động thường ngày. Following victims through daily activities
– Xâm phạm lệnh cấm ở gần nạn nhân. Violating restraining orders against being near the victim
Dạng ngược đãi này có thể gây tổn hại cực kỳ lên nạn nhân, khiến họ khó ngủ, gây ra các cảm giác lo âu và căng thẳng, trầm cảm, tức giận, rối loạn ăn uống, cảm giác lo sợ quá mức, v.v…
This form of abuse can be incredibly harmful to the victim, causing sleep difficulties, intense feelings of stress and anxiety, depression, anger, eating disorders, excessive feelings of vulnerability, and more.
Các yếu tố nguy cơ gây bạo lực gia đình. Domestic Violence Risk Factors
Lạm dụng là hành vi không thể biện minh được. Tuy nhiên, để hiểu được tình trạng này, ta cần lưu ý rằng hầu hết kẻ ngược đãi đều hành động để có được sự kiểm soát lên nạn nhân.
There can never be a justification for abuse. However, to understand this phenomenon, it’s important to note that most abusers act in order to gain control over their victims.
Ham muốn kiểm soát có thể xuất phát từ vấn đề trong kiểm soát cơn nóng giận, lòng tự trọng thấp, ghen tuông, mặc cảm tự ti, rối loạn tính cách, hành vi tập nhiễm, cũng như lạm dụng rượu bia và ma túy.
This desire for control may stem from anger management issues, low self-esteem, jealousy, an inferiority complex, personality disorders, learned behavior, as well as from alcohol or substance abuse.9
Sự phát triển của nhu cầu kiểm soát nguy hiểm này có thể được khuyến khích bởi các yếu tố nguy cơ dưới đây:
The development of this dangerous need for control may be encouraged by the following risk factors:3
– Trình độ học vấn thấp. Lower education levels
– Ngược đãi thời thơ ấu. Childhood abuse
– Lạm dụng rượu bia và ma túy. Drug and alcohol abuse
– Nam giới coi thường phụ nữ. Men who view women as inferior
– Lớn lên trong một môi trường ngược đãi. Growing up in an abusive environment
– Phụ nữ từng chứng kiến bạo lực gia đình hồi còn nhỏ. Females who witness domestic violence as children
Tổng kết. Recap
Kẻ ngược đãi sử dụng nhiều dạng thức bạo lực gia đình khác nhau, bao gồm thể chất, tinh thần, tình dục, hoặc tài chính, để khẳng định quyền kiểm soát lên nạn nhân. Tình trạng này có thể xuất hiện dưới dạng theo dõi hoặc cô lập nạn nhân.
Abusers use different types of domestic violence, including physical, emotional, sexual, or financial abuse, to assert control over their victims. Abuse may also come in the form of stalking or isolating a victim.
Làm sao để nhận ra các dạng thức bạo lực gia đình. How to Recognize Types of Domestic Violence
Bạo lực gia đình có nhiều khuôn mặt, một số khá rõ ràng, trong khi một số khác lại không mấy dễ nhận ra. Một số dấu hiệu bạn hoặc người thân có thể đang ở trong một mối quan hệ ngược đãi bao gồm:
Domestic violence wears many faces, some apparent, while others are less obvious. Some of the signs that you or a loved one may be in an abusive relationship include:
– Bầm tím, hoặc những vết cắt lộ hoặc kín. Obvious or hidden cuts and bruises
– Hành xử đầy lo lắng khi có sự hiện diện của đối phương. Behaving apprehensively in the presence of a partner
– Thường xuyên bào chữa cho hành vi của đối phương nơi công cộng hoặc với người thân. Routinely making excuses for a partner’s behavior in public or towards loved ones
– Bị giới hạn tài chính. Having limited control over finances
– Ít gặp gỡ gia đình và người thân hơn. Meeting fewer times with family members and loved ones
– Sống trong sợ hãi không dứt: sợ nói điều không đúng, sợ mâu thuẫn với đối phương, hoặc sợ từ chối quan hệ tình dục. Living in constant fear: of saying the wrong thing, contradicting a partner, or refusing sex
– Người ngược đãi chiếm quyền kiểm soát – dù là tài chính, kiểm soát người mà nạn nhân có thể gặp hoặc không gặp, gọi điện thường xuyên, đôi khi không báo trước tới chỗ làm của người kia để theo dõi. Kẻ ngược đãi có thể ép nạn nhân thực hiện quan hệ tình dục ngoài ý muốn. An abusive partner is controlling—whether it is through finances, gatekeeping who their partner can or cannot see, making frequent, sometimes unannounced calls or visits to a partner’s place of work to keep tabs. An abuser may also force their partner to participate in unwanted sexual acts.
Làm sao để được hỗ trợ. How to Get Help
Việc nỗ lực thoát khỏi một mối quan hệ ngược đãi có thể là một thử thách thực sự đáng sợ. Tuy nhiên, bạn không cần phải một mình đối mặt với nó.
Attempting to escape an abusive relationship can be a truly frightening ordeal. However, it is one that doesn’t need to be faced alone.
Dưới đây là một số bước bạn có thể làm sau khi quyết định rời khỏi tình trạng nguy hiểm này: Here are steps to take after making the decision to leave the danger:
– Lên kế hoạch: Kế hoạch này sẽ có những nơi an toàn bạn có thể trốn đến, cũng như những người có thể mang đến hỗ trợ và bảo vệ bạn khỏi kẻ ngược đãi.
Map out a plan: This plan will list out the safe places you can escape to, as well as the people who can offer assistance and protection against your abuser.
– Giữ lại bằng chứng bị ngược đãi: Chụp hình các vết cắt và bầm tím, những tin nhắn và email đe dọa, hoặc các dấu hiệu khác cho thấy bạn bị ngược đãi bởi đối phương cần được che giấu và lưu trữ an toàn khi bạn trốn khỏi tình trạng này.
Retain evidence of abuse: Take pictures of bruises and cuts, threatening text messages and emails, or other signs that show abuse by a partner should be kept safe and hidden when planning your escape.
– Liên hệ trung tâm hỗ trợ tại địa phương: Nếu được, bí mật liên hệ các trung tâm hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình tại địa phương để được hỗ trợ kế hoạch rời khỏi tình trạng này. Họ cũng có thể cung cấp hướng dẫn hữu ích cho cuộc sống sau khi thoát khỏi mối quan hệ ngược đãi.
Contact local help centers: Where possible, discreetly reach out to local centers that protect victims of domestic abuse for assistance with your plan to leave. They may also offer guidance for life after escape.
– Gọi đường dây hỗ trợ: Các đường dây hỗ trợ bạo lực gia đình có thể cung cấp hỗ trợ ẩn danh cho các nạn nhân bạo lực gia đình.
Call a helpline: The domestic violence helplines can provide anonymous help to victims of domestic abuse.
Điều cần nhớ. Takeaway
Bạo lực gia đình phổ biến như kiểu một bệnh dịch trên khắp thế giới. Dù là hành vi tấn công thân thể rõ ràng hay các dạng khó nhận diện như ngược đãi cảm xúc hoặc tài chính. Bạo lực có thể tồn tại dưới dạng theo dõi hoặc cô lập nạn nhân.
Domestic violence is experienced at epidemic proportions the world over. Whether it is through overt acts of physical violence, or less easy to identify measures like emotional or financial abuse. Violence may also come in the form of stalking or isolating a partner in a relationship.
Bạo lực gia đình có thể đẻ lại tác động hủy hoại lên sức khỏe thể chất và tình thần của nạn nhân. Đưa ra quyết định rời khỏi tình trạng ngược đãi có thể cực kỳ khó khăn, nhưng cũng cực kỳ can đảm.
Domestic violence can have devastating effects on the physical and psychological well-being of a victim. Making the decision to leave an abusive situation can be incredibly difficult, but it is also tremendously brave.
Có nhiều dịch vụ có sẵn hỗ trợ bạn đưa ra quyết định này. Nếu bạn hay người thân cần hỗ trợ để thoát khỏi kẻ ngược đãi – các trung tâm cộng đồng nơi bạn sống, các được dây hỗ trợ và các dịch vụ khẩn cấp có thể giúp bạn an toàn rời khỏi mối nguy hiểm, và trở lại guồng sống an toàn khỏi kẻ ngược đãi.
There are multiple services ready to help with making that decision. If you or a loved one require help getting away from an abusive partner—local community centers, helplines, and emergency services can help to safely get you away from the danger, and on the right track to a secure life away from the abuser.
Tham khảo. Sources
United Nations. What Is Domestic Abuse?.
Centers for Disease Control and Prevention. Fast facts: Preventing intimate partner violence.
Huecker MR, King KC, Jordan GA, Smock W. Domestic Violence. In: StatPearls. StatPearls Publishing; 2022.
Basile, K.C., et al. 2016/2017 Report on Sexual Violence. The National Intimate Partner and Sexual Violence Survey, 2022.
Karakurt G, Silver KE. Emotional Abuse in Intimate Relationships: The Role of Gender and Age. Violence Vict. 2013;28(5):804-821. doi:10.1891/0886-6708.vv-d-12-00041
Shin SH, Lee S, Jeon SM, Wills TA. Childhood emotional abuse, negative emotion-driven impulsivity, and alcohol use in young adulthood. Child Abuse & Neglect. 2015;50:94-103. doi:10.1016/j.chiabu.2015.02.010
Wood S, Lichtenberg PA. Financial capacity and financial exploitation of older adults: Research findings, policy recommendations and clinical implications. Clin Gerontol. 2017;40(1):3-13. doi:10.1080/07317115.2016.1203382
Centers for Disease Control and Prevention. Stalking: Know it. Name it. Stop it.
Centers for Disease Control and Prevention. Risk and protective factors for perpetration.
Nguồn: https://www.verywellmind.com/different-types-of-domestic-violence-5119884
Như Trang.
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 