Với những người mắc bệnh Alzheimer, cách người chăm sóc phản hồi trong từng khoảnh khắc hằng ngày có thể tạo nên điều khác biệt, hoặc hỗn loạn hoặc thoải mái.
For people living with Alzheimer’s, how caregivers respond in everyday moments can mean the difference between chaos and comfort.
“Người chăm sóc đôi khi quá bực bội hoặc bối rối với những triệu chứng của Alzheimer nên nghĩ rằng người bệnh cố tình làm khó, mất tập trung hoặc tâm trạng thất thường,” Theo BS. Krellman, phó giáo sư thần kinh tâm lý học tại bệnh viện Irving Đại học Columbia. “Vì người mắc Alzheimer đôi lúc có thể khá bình thường, có hành động và trí nhớ khá ổn, nên ta có thể chưa hiểu rõ hết những sự thiếu hụt nơi người bệnh,” ông lưu ý.
“Caregivers sometimes get so frustrated or confused by the symptoms of Alzheimer’s that they think the person is being deliberately difficult, inattentive, or moody,” says Dr. Jason Krellman, associate professor of neuropsychology at Columbia University Irving Medical Center. “Because people with Alzheimer’s can sometimes appear quite normal or do or remember some things well, we might not fully understand their deficits,” he notes.
Đây là lý do tại sao người chăm sóc cần hiểu được điều gì không nên làm cũng như tìm hiểu những cách làm tốt hơn để hỗ trợ người thân. Dưới đây là 6 điều nên tránh khi chăm sóc cho người mắc Alzheimer.
This is why it’s important for caregivers to understand what not to do as much as to learn what to do to better support their loved ones. Here are six key things to avoid when caring for someone with Alzheimer’s.
Đừng giao tiếp vội vã. Don’t Rush Through Communication
Người mắc Alzheimer thường khó xử lý các cuộc hội thoại và tạo dựng phản hồi do trí nhớ ngắn hạn bị tổn hại và khó khăn trong ngôn ngữ. “Giao tiếp vội có thể khiến họ cảm thấy thiếu hụt hoặc bị coi thường,” theo Michelle Minzt, chuyên viên âm ngữ trị liệu, nhà ngôn ngữ trị liệu làm việc tại California. Vậy nên, hãy tránh ngắt lời hoặc kết thúc nốt câu thay họ.
People with Alzheimer’s often have difficulty processing conversations and forming responses due to impaired working memory and language difficulties.12 “Rushing can make them feel inadequate or dismissed,” says Michelle Mintz, CCC-SLP, a California-based speech pathologist. So, avoid interrupting or finishing their sentences.
Thay vào đó, hãy nói chậm, sử dụng từ ngữ đơn giản. Và cho người bệnh thời gian và không gian để phản hồi theo cách riêng của họ, Minzt đề xuất. Khi cần, hãy bình tĩnh lặp lại thông tin để giúp họ cảm thấy bớt ngợp hơn.
Instead, speak slowly using simple words. And give them the time and space to respond in their own way, Mintz suggests. Repeat information calmly when necessary to help them feel less overwhelmed.
Đừng để môi trường bị kích thích quá đà. Don’t Overstimulate Their Environment
“Một môi trường bừa bộn hoặc ồn ào có thể khiến người bệnh Alzheimer bị ngợp và rối,” theo Minzt. Có thể là tiếng nhạc lớn, không gian đông đúc người, đồ đạc ngổn ngang hoặc quá nhiều cuộc hội thoại liên tiếp.
“A cluttered or noisy environment can be overwhelming and confusing for someone with Alzheimer’s,” says Mintz. This means no loud music, crowded spaces, scattered stuff, or too many simultaneous conversations.
Thay vào đó, Minzt đề xuất rằng việc đơn giản hóa mọi thứ xung quanh nhằm tạo ra một môi trường tĩnh, dễ dự đoán giúp giảm căng thẳng và thúc đẩy sự tập trung. Ta cũng cần giữ lịch trình càng thống nhất càng tốt.
Instead, Mintz suggests simplifying their surroundings to create a calm, predictable environment that reduces stress and promotes focus. It’s also important to keep a consistent schedule as much as possible.
Đừng ngó lơ nhu cầu cảm xúc của họ. Don’t Ignore Their Emotional Needs
Người mắc bệnh Alzheimer vẫn có cảm xúc, ngay cả khi họ không phải lúc nào cũng thể hiện chúng ra. “Xem thường cảm xúc của họ hay lơ là cung cấp sự hỗ trợ động viên có thể dẫn đến cảm giác cô đơn và buồn bực,” theo Minzt.
People with Alzheimer’s still experience emotions, even if they can’t always express them. “Dismissing their feelings or neglecting to provide comfort can lead to loneliness and distress,” says Mintz.
Vậy nên, hãy luôn công nhận cảm xúc của họ, ngay cả khi lời nói họ có khó hiểu. Hãy an ủi họ bằng những câu như “Con/em ở đây để giúp” để tạo dựng niềm tin, theo như Minzt đề xuất. Ngoài ra, hãy cố gắng gắn kết họ vào những cuộc hội thoại và những hoạt động giúp mang đến cho họ niềm vui.
So, always acknowledge their emotions, even if their words don’t make sense. Reassure them with phrases like “I’m here to help” to build trust, suggests Mintz. Also, try to engage them in conversations and activities that bring them joy.
Đừng cố “sửa sai” trí nhớ của họ. Don’t Try To “Fix” Their Memory
Mặc dù bạn sẽ có mong muốn cố gợi lại ký ức của họ, nhưng hối thúc hay hỏi họ về những điều họ không thể nhớ có thể gây bực bội và, trong một số trường hợp, là trải nghiệm đau đớn đối với họ.
While it can be tempting to try and jog their memory, prompting or quizzing them about things they can’t recall can be a frustrating and, in some cases, painful experience.
Tương tự, nếu có chi tiết nào trong lời họ nói bị sai, thì việc tranh cãi hay phản bác họ có thể phản tác dụng. Trong thực tế, “khả năng cao là người mắc bệnh ở giai đoạn tiến triển cao hơn sẽ quên luôn cả cuộc tranh luận ngay khi nó vừa mới xảy ra trong thời gian ngắn,” theo BS. Krellman.
Similarly, if they get some details wrong, arguing or contradicting them can be counterproductive. In fact, “it’s very likely that people with more advanced disease will forget the argument even happened within a short time,” says Dr. Krellman.
Hãy tập trung vào khoảnh khắc hiện tại và nơi chốn hiện tại ta gặp họ. Hãy nhẹ nhàng nhắc nhở họ những điều có ích với họ để họ nắm tình hình thay vì làm rõ mọi chi tiết nhỏ. Mục tiêu của bạn không phải là thắng một cuộc tranh luận hoặc ép buộc họ phải nhìn nhận thực tế giống chúng ta – mục tiêu ở đây là giúp họ giảm lo âu và khiến họ cảm thấy an toàn,” theo Nancy Treaster, cố vấn dịch vụ chăm sóc và đồng dẫn chương trình podcast The Caregiver’s Journey.
Focus on the present moment instead and meet them where they are. Gently remind them only what’s helpful for them to know rather than every detail. “Your goal isn’t to win an argument or force them into our reality—it’s to reduce their anxiety and help them feel secure,” says Nancy Treaster, certified caregiving consultant and co-host of The Caregiver’s Journey podcast.
Đừng quá chấp nhặt hành vi của họ. Don’t Take Their Behavior Personally
Ngoài các vấn đề về suy nghĩ và trí nhớ, bệnh Alzheimer còn có thể gây ra những thay đổi trong hành vi như cáu bẳn, hung hăng, hoặc khép mình vốn rất gây khó khăn với người chăm sóc. “Điều tối quan trọng là ta phải nhớ, những hành vi này là triệu chứng bệnh, không phải hành vi cố tình chống lại bạn,” theo Minzt.
In addition to thinking and memory problems, Alzheimer’s may cause behavioral changes like irritability, aggression, or withdrawal that can be difficult for caregivers.3 “It’s crucial to remember that these behaviors are symptoms of the disease, not intentional actions against you,” says Mintz.
Để giúp xử lý tình huống, tránh tranh cãi và cố đừng thể hiện sự tức giận. Minzt đề xuất ta nên chuyển hướng sự tập trung của họ vào những nơi khác bằng cách nhắc đến một câu chuyện hoặc một hoạt động mà họ thấy thoải mái.
To help de-escalate the situation, avoid arguing and try not to show frustration. Mintz suggests gently redirecting their attention elsewhere by bringing up a story or an activity they find comforting.
Đừng nói về họ ở nơi họ có thể nghe thấy. Don’t Talk About Them Where They Might Overhear
Đừng bao giờ nói về người bệnh trong phạm vi họ có thể lỡ nghe thấy khi bạn tưởng như họ không có ở đó. “Ngay cả khi họ trông không có vẻ gì là theo được cuộc hội thoại của bạn, thì họ vẫn có thể hiểu nhiều điều hơn ta tưởng,” theo Treaster.
Never talk about them within earshot as if they’re not there. “Even when it seems they’re not following the conversation, they may be understanding more than we realize,” says Treaster.
Tốt nhất là nên giữ lại những cuộc trò chuyện nhạy cảm về bệnh tình hoặc sự chăm sóc cho họ ở một thời gian và nơi chốn khác, bà đề xuất.
It’s best to save sensitive conversations about their care or condition for another time and place, she suggests.
Các chiến lược giao tiếp hiệu quả. Effective Communication Strategies
Alzheimer ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau, vậy nên ta cần chọn các kỹ thuật giao tiếp phù hợp với người thân. Dưới đây là một số gợi ý có thể hữu ích:
Alzheimer’s affects different people differently, so it’s essential to choose communication techniques that are right for your loved one. Here are a few tips that may help:
– Nói đơn giản: Minzt cho rằng nên sử dụng những câu ngắn, rõ ràng, tập trung vào từng ý tưởng một. Hãy hỏi những câu hỏi đúng sai hay lựa chọn, như “Bà muốn uống trà hay nước?” Thay vì những câu hỏi mở kiểu như “Bà muốn gì?”
Keep it simple: Mintz suggests using short, clear sentences, focusing on one idea at a time. Ask yes-or-no or either-or questions, like “Would you like tea or water?” instead of open-ended questions like “What do you want?”
– Sử dụng các gợi ý phi ngôn ngữ: “Người mắc sa sút trí tuệ thường bắt chước những biểu cảm gương mặt họ thấy. Bạn đến với họ một cách ấm áp, vui vẻ cũng sẽ khiến họ phản hồi một cách ấm áp, vui vẻ,” theo Treaster. Bà cho rằng ta nên nói chuyện một cách ấm áp, giữ tiếp xúc bằng mắt, và luôn nở nụ cười trấn an.
Use non-verbal cues: “People with dementia often mirror the facial expressions they see. A warm, happy approach usually leads to a warm, happy response,” says Treaster. She suggests speaking warmly, getting at their eye level to maintain eye contact, and wearing a reassuring smile.
– Tiếp cận từ chính diện: Tránh chuyển động đột ngột hoặc tiếp cận từ sau lưng vì nó có thể khiến họ giật mình. Ngoài ra, hãy giới thiệu bản thân nếu cầu, Fink đề xuất.
Approach from the front: Avoid sudden movements and approaching from behind as it may startle them. Also, identify yourself if needed, suggests Fink.
– Thêm hình ảnh thị giác: Hỗ trợ lời nói của mình bằng cử chỉ hoặc tranh ảnh nếu giao tiếp bằng lời chưa được rõ ràng, theo Mintz. Ví dụ, nếu muốn yêu cầu họ mặc đồ, hãy nhẹ nhàng vỗ vào quần áo và nói, “Giờ mình mặc bộ đồ này vào nhé.” Treaster khuyên ta nên sử dụng nhắc nhở bằng thị giác như các nhãn dán ghi nhớ nếu họ mới mắc bệnh chưa lâu. Ví dụ, “Tôi sẽ dán giấy ghi chú trên tủ lạnh để chồng tôi biết có đồ ăn trưa trong đó. Những lời nhắc này giúp ông ấy duy trì sự tự lập và cảm thấy mình cũng có chút thành tựu,” bà giải thích.
Add visuals: Support your words with gestures or pictures if verbal instructions are unclear, says Mintz. For example, if asking them to get dressed, gently pat the clothes and say, “Let’s put these clothes on.” Treaster suggests using visual prompts like sticky notes if it’s early in their journey. For example, “I would leave a sticky note on the refrigerator letting my husband know his lunch was in there. These prompts helped him maintain his independence and feel accomplished,” she shares.
– Củng cố tích cực: “Ngay cả với một điều đơn giản như đánh răng cũng xứng đáng được khen ngợi,” Treaster nói. Nếu họ có vẻ bị bối rối. Hãy sử dụng củng cố tích cực để nhẹ nhàng hướng dẫn và tuyên dương nỗ lực của ho. Ví dụ, thay vì nói, “Sao ông không dùng xà phòng?”, hãy nói, “Dùng xà phòng luôn này, giỏi thật đấy!” Điều này tạo nên một môi trường tích cực, ít đáng sợ hơn với họ, Treaster nói thêm.
Use positive reinforcement: “Even something as simple as brushing teeth deserves enthusiastic praise,” says Treaster. If they seem confused, use positive reinforcement to gently guide them and appreciate their effort. For example, instead of saying, “Why aren’t you using the soap?” say, “Excellent job using the soap!” This creates a positive, less scary environment, adds Treaster.
– Nói chuyện khớp với lời họ nói: Điều này cũng giúp trả lời chính câu hỏi bằng chính câu trả lời dùng các từ ngữ tương tự. “Nếu bạn hỏi tôi đã làm gì ngày hôm nay, và tôi nói là tôi đến phòng tập gym, sau đó bạn hỏi tôi lại, mà tôi lại trả lời là mình đến buổi gặp Rotary, thì bạn có thể bị rối một chút cho đến khi bạn ráp nối lại là tôi làm cái này xong mới tới cái kia. Người mắc các bệnh lý về nhận thức không thể làm điều này,” Fink chia sẻ.
Match their words: It also helps to answer the same question with the exact same worded response. “If you ask me what I did today, and I told you I went to the gym, then you asked again, and I told you I went to the Rotary meeting, you might be confused for a second until you piece together that I did one then the other. People with cognitive diseases can’t do that,” Fink shares
Chìa khóa ở đây là ta phải liên tục quan sát và điều chỉnh phong cách giao tiếp sao cho phù hợp. Cái có tác dụng hôm nay chưa chắc ngày mai sẽ có tác dụng, Treaster chia sẻ.
The key is to constantly observe and adjust your communication style accordingly. What works today might not tomorrow, says Treaster.
Kết luận. Bottom Line
Chăm sóc người bệnh cực kỳ vất vả, đôi lúc còn gây nản cực kỳ. Bằng cách sử dụng các chiến lược giao tiếp chú tâm và tránh những lỗi sai thường gặp, người chăm sóc có thể tạo dựng một môi trường an toàn và hỗ trợ giúp giảm bớt sự bực dọc và dịu bớt hành trình khó khăn này cho tất cả mọi người.
Caregiving is tough, sometimes even overwhelming. By using mindful communication techniques and avoiding common missteps, caregivers can create a safe and supportive environment that reduces frustration and eases the journey for everyone involved.
Tham khảo. Sources
Nasiri M, Moayedfar S, Purmohammad M, Ghasisin L. Investigating sentence processing and working memory in patients with mild Alzheimer and elderly people. PLOS ONE. 2022;17(11):e0266552. doi:10.1371/journal.pone.0266552
Klimova B, Maresova P, Valis M, Hort J, Kuca K. Alzheimer’s disease and language impairments: social intervention and medical treatment. Clinical Interventions in Aging. 2015;10:1401. doi:10.2147/CIA.S89714
Alzheimer’s caregiving: managing personality and behavior changes. National Institute on Aging.
Nguồn: https://www.verywellmind.com/things-never-to-do-when-caring-alzheimers-8776968
Như Trang.
Exploring Psychology - Khám Phá Tâm Lý Học 